Hukuk Genel Kurulu 2017/837 E. , 2021/926 K.
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
1. Taraflar arasındaki “alacak” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, ...Asliye Hukuk Mahkemesince verilen davanın reddine ilişkin karar davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.
2. Direnme kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
I. YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi:
4. Davacı vekili dava dilekçesinde; ...Termik Santrali İşletme Müdürlüğü’nün acil ihtiyacı olan 300.000 litre motorinin nakliye dâhil santral teslimi esasına göre satın alınması için çıkılan ihale sonucunda davalı şirket ile sözleşme imzalandığını, bu sözleşme gereğince 16.09.2005 tarihinde bir tanker motorinin ön kontrolleri yapılarak teslim alındığını ve 03.10.2005 tarihinde bedelinin ödendiğini, sonrasında santrale teslim edilen motorinin numunesinin şartnamede istenilen spesifikasyon değerlerine haiz olup olmadığının saptanması amacıyla Teknik Kontrol Laboratuar İşletme Müdürlüğüne analiz ettirildiğini ve numunenin şartnameye uygun olmadığının anlaşıldığını, akaryakıt teknik şartnamesinin V. maddesinin 3. fıkrası gereğince bu durumun davalı yükleniciye yazı ile bildirildiğini, şartnamede belirlenen iki gün içinde davalının bu laboratuar sonucuna itiraz etmediğini, yine şartname gereğince “yakıt boşaltılmışsa, bedeli ödenmeyeceği gibi ayrıca bir o kadar da ceza uygulanacağı” hükmü uyarınca 16.09.2005 tarihinde teslim alınan motorin için 69.282,68TL ceza uygulandığını, bu miktarın davalının alacağından kesildiğini, daha önce 03.10.2005 tarihinde ödenen bedelin iadesi için 09.12.2005 tarihinde davalıya yazı yazıldığını, ancak ödeme yapılmadığını ileri sürerek 69.282,68TL’nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabı:
5. Davalı vekili cevap dilekçesinde; müvekkili şirket tarafından gönderilen motorinin standartlara uygun olduğunu, şartnameye göre davacının, yoğunluk, parlama noktası, su ve sair yabancı madde gibi ön kontrol testleri yaptıktan sonra ürünü uygun görmesi durumunda teslim alıp boşaltılmasına izin vermesi gerektiğini, parlama noktasının standartlara uygun olup olmadığı hususunun teknik şartnamede belirtilen usul ile alıcının yapacağı ön inceleme sonucu ortaya çıkabilecek türden bir durum olduğunu, davacı tarafından yapılan ön kontrol neticesinde ürün uygun görülerek boşaltılmasına izin verildiğini, iddiaya konu analizlerin ön kontrol ve testler dışında kalan analizler olduğunu, bu nedenle şartnamenin V. maddesinin 3. fıkrasının somut olayda uygulanmasının mümkün olmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
Mahkemenin Birinci Kararı:
6. ...Asliye Hukuk Mahkemesinin 01.04.2009 tarihli ve 2006/59 E., 2009/100 K. sayılı kararı ile; taraflar arasında imzalanan sözleşmeye göre, ön kontrol ve testlerin tankerlerin tanklara boşaltılmasından önce yapılacağı; ürünün yoğunluk, parlama noktası, su ve sair madde gibi nedenlerle sözleşmeye uygun bulunmaması hâlinde boşaltılmaya izin verilmeyeceği, davacı kurumun yalnızca ön kontrol olarak yabancı madde kontrolü yaptığı, yoğunluk, parlama noktası ve su ile ilgili ölçümlerin yapılmadığı, davacı şartnameye uygun ön kontrolü yapmış olsaydı parlama noktasının teknik şartnameye uygun olup olmadığını belirleyip uygun olmaması durumunda da motorini kabul etmeyebileceği, ancak davacının bu yükümlülüklerini yerine getirmediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Özel Daire Birinci Bozma Kararı:
7. ...Asliye Hukuk Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
8. Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesince 03.05.2010 tarihli ve 2009/7412 E., 2010/5365 K. sayılı kararı ile;
“…Taraflar arasında düzenlenen sözleşmenin eki niteliğindeki Akaryakıt Teknik Şartnamesinin Test ve Muayene başlıklı V. maddesinin 2. fıkrasında ön kontrol ve testler düzenlenmiştir. Buna göre; “Dolu tankerler işletmeye geldiğinde tanklara boşaltılmadan önce aşağıda belirtildiği şekilde mühür kontrolü, tartı kartelası ve sevk irsaliyesi kontrol edilerek ilgili standartlara göre (TSE 2177) numuneleri alınır. Daha sonra yakıtın işletme müdürlüğünce tesellüme esas laboratuar analizleri (testleri) bilahare yapılmak üzere yoğunluk, parlama noktası su ve sair yabancı madde gibi ön kontrol ve testleri yapılarak uygun bulunması halinde boşaltılmasına izin verilecektir. Ön kontrol ve testlerde uygun çıkmayan veya şüphelenilen yakıtın boşaltılmasına kesinlikle izin verilmeyecektir. Ancak, tesellüme esas laboratuar analizleri (testleri) uygun çıkması halinde boşaltılmasına izin verilecektir.”
Şartnamenin V. maddesinin 3. fıkrasında ise, tesellüme esas laboratuar analizleri ve sonuçları düzenlenmiştir. Belirtilen maddede laboratuar analizleri için numune alma usulleri düzenlendikten sonra, şu açıklamalara yer verilmiştir. “laboratuar analizleri sonucu ürünün şartnameye uygun evsafta olmadığının belirlenmesi halinde bu durum yükleniciye yazılı olarak bildirilir. Yüklenici kendisine yapılacak bildirim tarihinden itibaren iki takvim günü içerisinde laboratuar sonuçlarına itiraz edebilir. Yüklenicinin itirazı halinde şahit numune, EÜAŞ tarafından yeterliliği bilinen başka bir tarafsız (resmi) laboratuarda analiz edilir ve yüklenicinin bundan başka bir itiraz hakkı kabul edilemez. Tarafsız laboratuarda yapılan analiz ücreti yüklenici tarafından ödenir. Şahit numunelerin nihai laboratuar sonuçlarının da şartnameye uygun olmadığının belirlenmesi halinde bu durum yükleniciye bir yazı ile bildirilerek eğer yakıt teslim alınmamışsa reddedilir. Yakıt boşaltılmışsa, bedeli ödenmeyeceği gibi, ayrıca bir o kadar da ceza uygulanır.”
Mahkemece, şartnamenin V.2.maddesindeki ön kontrol ve testler ile ilgili hükümler irdelenerek yazılı şekilde hüküm kurulmuş ise de, V.3.maddesinde öngörülen tesellüme esas laboratuar analizlerine ilişkin hükümler üzerinde durulmamış ve tartışılmamıştır. Oysa bu fıkralarda yer alan hükümler birbirini tamamlayıcı nitelikte hükümlerdir. Bu durumda mahkemece davacının bu yöndeki iddiaları da gözetilerek şartnamenin V.3. maddesi hükmü üzerinde de durulup tartışılmak suretiyle deliller hep birlikte değerlendirilerek varılacak uygun sonuç dairesince bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir,…” gerekçesiyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemenin Birinci Direnme Kararı:
9. ...Asliye Hukuk Mahkemesinin 04.05.2011 tarihli ve 2011/50 E., 2011/87 K. sayılı kararı ile; önceki gerekçelerle direnme kararı verilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu Birinci Kararı:
10. Mahkemenin yukarıda belirtilen direnme kararının davacı vekili tarafından temyizi üzerine, Hukuk Genel Kurulunun 01.02.2012 tarihli ve 2012/19-60 E., 2012/45 K. sayılı kararı ile; temyiz dilekçesinin süresinden sonra verilmesi nedeniyle temyiz dilekçesinin reddine karar verilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu Bozma Kararı:
11. Hukuk Genel Kurulunca verilen temyiz dilekçesinin süre yönünden reddine dair karara karşı davacı vekilinin karar düzeltme talebi üzerine, Hukuk Genel Kurulunun 12.12.2012 tarihli ve 2012/19-580 E., 2012/1105 K. sayılı kararı ile; davacının karar düzeltme talebinin kabulü ile temyiz talebinin süresinde yapıldığı kabul edilerek, usulüne uygun direnme hükmü kurulmaması nedeniyle direnme kararının bozulmasına, bozma nedenine göre diğer temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
Mahkemenin Üçüncü Kararı:
12. ...Asliye Hukuk Mahkemesinin 04.09.2013 tarihli ve 2013/182 E., 2013/105 K. sayılı kararı ile; Özel Dairenin bozma ilamına uyulmasına karar verilerek davanın kabulü ile 69.282,68TL’nin davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Mahkemece Verilen Ek Karar:
13. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı davalı vekilinin temyizi üzerine, mahkemece verilen ek karar ile davalı vekilinin temyiz talebinin süresinden sonra yapılması nedeniyle reddine karar verilmiştir.
Özel Daire Onama Kararı:
14. Mahkemenin yukarıda belirtilen ek kararına karşı davalı vekilinin temyizi üzerine, Özel Dairenin 16.04.2014 tarihli ve 2014/3771 E., 2014/7546 K. sayılı kararı ile temyiz isteminin süresinde olduğu kabul edilerek, mahkemece verilen temyiz talebinin reddine dair ek kararın kaldırılmasına ve hükmün onanmasına karar verilmiştir.
Karar Düzeltme Talebi Üzerine Özel Dairece Verilen İkinci Bozma Kararı:
15. Yargıtay (Kapatılan) 19. Hukuk Dairesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekilinin karar düzeltme talebi üzerine, Özel Dairenin 05.05.2015 tarihli ve 2015/3368 E., 2015/6602 K. sayılı kararı ile; mahkemece verilen 04.05.2011 tarihli ve 2011/50 E., 2011/87 K. sayılı kararın Hukuk Genel Kurulu tarafından mahkemece kısa kararda usulüne uygun direnme hükmü kurulmadığı gerekçesiyle bozma kararı verildiği bu nedenle mahkemece yapılması gerekenin usulüne uygun şekilde direnme kararı vermek olduğu, Hukuk Genel Kurulunun bozma kararına rağmen mahkemece Özel Dairenin bozma kararına uyulmak suretiyle kabul kararı verilmesinin hatalı olduğu, mahkemenin 04.09.2013 tarihli kararının bu nedenle bozulması gerekirken onandığı anlaşıldığından davalı vekilinin karar düzeltme talebinin kabulü ile kararın bozulmasına oy çokluğu ile karar verilmiştir.
Mahkemenin İkinci Direnme Kararı:
16. ...Asliye Hukuk Mahkemesinin 09.12.2015 tarihli ve 2015/394 E., 2015/533 K. sayılı kararı ile; Özel Dairenin 05.05.2015 tarihli ve 2015/3368 E., 2015/66 K. sayılı bozma kararına uyularak, önceki gerekçelerle direnme kararı verilmiştir.
Direnme Kararının Temyizi:
17. Direnme kararı süresi içinde davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
II. UYUŞMAZLIK
18. Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; somut olayda davacı tarafından davalının teslim ettiği motorinin şartnameye uygun olmadığının iddia edilmesi karşısında, taraflar arasında imzalanan motorin satışına ilişkin sözleşmenin eki olan teknik şartnamenin V. maddesinin 2 ve 3. fıkrası birlikte değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
III. GEREKÇE
19. Taraflar arasında ...Termik Santrali İşletme Müdürlüğünün acil ihtiyacı olan 300.000 litre motorinin nakliye dâhil teslimine dair sözleşme imzalanmıştır.
20. Sözleşmenin 9/1. maddesinde, ihale dokümanının bu sözleşmenin eki ve ayrılmaz parçası olduğu, davacı idareyi ve davalıyı yükleniciyi bağladığı, sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgeler arasında farklılık veya çelişki olması hâlinde, ihale dokümanında yer alan hükümlerin esas alınacağı, ihale dokümanı arasındaki öncelik sıralaması ise, idari şartname, teknik şartname ve sözleşme tasarısı olarak belirlenmiştir.
21. Taraflar arasında imzalanan sözleşmenin eki teknik şartnamenin “Ön Kontrol ve Testler” başlıklı V. maddesinin 2. fıkrası;
“Dolu tankerler işletmeye geldiğinde tankları boşaltılmadan önce aşağıda belirtildiği şekilde; mühür kontrolü, tartı kartelası ve sevk irsaliyesi kontrol edilerek ilgili standartlara göre (TS 2177) numuneleri alınır. Daha sonra yakıtın işletme müdürlüğünce tesellüme esas laboratuar analizleri (testleri) bilahare yapılmak üzere yoğunluk, parlama noktası, su ve sair yabancı madde gibi ön kontrol testleri yapılarak uygun bulunması halinde izin verilecektir. Ön kontrol ve testlerde uygun çıkmayan veya şüphelenilen yakıtın boşaltılmasına kesinlikle izin verilmeyecektir. Ancak tesellüme esas laboratuar analizleri (testleri) uygun çıkması halinde boşaltılmasına izin verilecektir'.
Şeklinde düzenlenmiştir.
22. Sözleşmenin eki teknik şartnamenin “Tesellüme Esas Laboratuar Analizleri” başlıklı V. maddesinin 3. fıkrası ise;
'Laboratuar analizleri için ilgili standartlara göre (TS 2177) cam şişelerde en az 1 litrelik 4 adet numune alınır ve mühürlenir. Numunelerden 1 adedi talebi halinde yükleniciye verilir. Bir adedi laboratuar analizlerinde kullanılır. Diğer iki adedi şahit numune olarak saklanır. Laboratuar analizleri sonucu ürünün şartnameye uygun evsafta olmadığının belirlenmesi halinde bu durum yükleniciye yazılı olarak bildirilir. Yüklenici kendisine yapılacak bildirim tarihinden itibaren 2 takvim günü içerisinde laboratuar sonuçlarına itiraz edebilir. Yüklenicinin itirazı halinde şahit numune EÜAŞ tarafından yeterliliği bilinen başka bir tarafsız (resmi) laboratuarda analiz edilir ve yüklenicinin bundan başka bir itiraz hakkı kabul edilmez. Tarafsız laboratuarda yapılan analiz ücreti yüklenici tarafından ödenir. Şahit numunelerin nihai laboratuar sonuçlarının da şartnameye uygun olmadığının belirlenmesi halinde bu durum yükleniciye bir yazı ile bildirilecek, eğer yakıt teslim alınmamışsa reddedilir. Yakın boşaltılmışsa bedeli ödenmeyeceği gibi, ayrıca bir o kadar da ceza uygulanır'.
Hükmünü içermektedir.
23. Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; davalı yüklenici tarafından 16.09.2005 tarihinde davacı idareye getirilen 27.500 litre motorin, aynı tarihte düzenlenen tutanak ile yabancı madde kontrolü yapılarak teslim alınmıştır.
24. Davacı kurum tarafından davalıya gönderilen 21.10.2005 tarihli yazı ile; teslim edilen motorinden alınan 4 adet numunenin Teknik Kontrol ve Laboratuar İşletme Müdürlüğünde yaptırılan testleri sonucu düzenlenen rapora göre, 1 adet motorin numunesinin parlama noktasının uygun olmadığının tespit edilmesi nedeniyle cezai işlem uygulanacağı bildirilmiştir.
25. Sözleşmenin eki olan teknik şartnamenin V. maddesinin 2. fıkrasında, yüklenici tarafından işletmeye getirilen motorinin tanklara boşaltılmadan önce yoğunluk, parlama noktası, su ve sair yabancı madde ön kontrol ve testlerinin yapılacağı, tesellüme esas laboratuar analizlerinin ise daha sonra yapılacağı belirtilmiş, V. maddesinin 3. fıkrasında da tesellüme esas laboratuar analizlerinin nasıl yapılacağı açıklanarak, ürünün şartnameye uygun olmadığının belirlenmesi hâlinde reddedileceği, ürün boşaltılmışsa bedeli ödenmeyeceği gibi, ayrıca bir o kadar da ceza uygulanacağı düzenlenmiştir.
26. Sözleşmenin eki teknik şartnamenin yukarıda açıklanan V. maddesinin 2 ve 3. fıkrası hükümleri dikkate alındığında, mahkemece teknik şartnamenin V. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenen tesellüme esas laboratuar analizlerine ilişkin hükümlerin de birlikte değerlendirilerek varılacak sonuca göre karar verilmesi gerekmekte olup, sadece teknik şartnamenin V. maddesinin 2. fıkrası hükmü değerlendirilerek hüküm kurulması yerinde değildir.
27. Öte yandan, dava tarihi 28.04.2006 olmasına rağmen direnmeye ilişkin karar başlığında 05.10.2015 olarak yazılması mahallinde düzeltilebilir maddi hata olarak değerlendirilmiş ve ayrıca bozma nedeni yapılmamıştır.
28. Hâl böyle olunca; tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere göre, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.
29. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
IV. SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle;
Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı 6217 sayılı Kanun’un 30. maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA,
İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,
Aynı Kanun'un 440. maddesi uyarınca kararın tebliğinden itibaren on beş içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 06.07.2021 tarihinde oy birliği ile karar verildi.
...
