Hukuk Genel Kurulu         2021/800 E.  ,  2021/1587 K.

MAHKEMESİ :İcra Hukuk Mahkemesi

1. Taraflar arasındaki “şikâyet” isteminden dolayı, bozma kararı üzerine direnme yoluyla İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesince verilen 07.04.2016 tarihli ve 2016/53 E., 2016/263 K. sayılı kararın bozulmasına ilişkin Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 15.06.2021 tarihli ve 2017/8-1680 E., 2021/758 K. sayılı kararının, karar düzeltme yoluyla incelenmesi borçlu (iade alacaklısı) vekili tarafından verilen dilekçe ile istenilmiş olmakla, Hukuk Genel Kurulunca dilekçe, düzeltilmesi istenen karar ve dosyadaki ilgili bütün belgeler okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Alacaklı İstemi:

2. Şikâyetçi alacaklı (iade borçlusu) vekili şikâyet dilekçesinde; borçlu aleyhine başlattıkları ilamlı icra takibine dayanak ilamda davalıdan 149.143,55TL’nin tahsiline karar verildiğini, ilamın davalı tarafından temyiz edilerek Yargıtaydan tehir-i icra kararı alındığını, ilamın Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 25.06.2009 tarihli ve 2007/12791 E., 2009/7794 K. sayılı kararı ile onandığını, ilamın onanması üzerine dosya alacağını tahsil ettiklerini, onama kararına karşı davalı tarafından karar düzeltme yoluna başvurulduğunu ve kararın bozulduğunu, bozmadan sonra yapılan yargılama sonucunda davanın reddine karar verildiğini, bu kararın Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin onama ve karar düzeltme talebinin reddi kararı ile kesinleşmesi üzerine borçlu vekilinin İcra ve İflas Kanunu (İİK)’nun 40. maddesinin 2. fıkrasına göre iadesinin ticarî reeskont faizi ile birlikte talep edildiğini, icra memurunun 31.03.2014 tarihli kararı ile faiz talebinin reddi ile dosyaya ödenen meblağın iadesine karar verildiğini, müvekkili alacaklı tarafından muhtıraya uygun olarak iade işleminin gerçekleştirildiğini, ancak icra memurunun 16.04.2014 tarihli kararı ile tahsil tarihinden iade tarihine kadar ticarî faiz uygulanarak bakiye 161.687,03TL'nin ödenmesine karar verildiğini, bu kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu, İİK’nın 40. maddesinin 2. fıkrasında faizden bahsedilmediği gibi, paranın kullanılmamasından dolayı uğranılan zararın tazmini gibi bir düzenlemenin de mevcut olmadığını, kanun koyucunun iradesinin icranın eski hâle iadesi ile sınırlı olduğunu, ancak iadesi gereken miktarın icra dosyasına iadesi hususunda alacaklı tarafa muhtıra tebliğinden itibaren faiz işletilmesinin hukukun ve hakkaniyetin gereği olduğunu ileri sürerek icra memurunun 16.04.2014 tarihli 161.687,03TL ticarî reeskont faizi ödenmesi yönündeki kararının faiz ve faiz cinsi yönünden şikâyet yolu ile ortadan kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Borçlu Cevabı:

3. Borçlu (iade alacaklısı) vekili cevap dilekçesinde; borçlu vekilinin ödeme tarihinden itibaren işleyecek ticarî reeskont avans faizi talebinin reddi yönündeki icra memurunun 31.03.2014 tarihli kararının kaldırılması için şikâyet yoluyla İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesine başvurduklarını, İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı ile icra memurunun 31.03.2014 tarihli kararının ortadan kaldırılmasına karar verildiğini, bu kararın alacaklı tarafından temyiz edildiğini, İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı uyarınca icra dosyasında talep edilen faizin ödenmesi için borçluya (alacaklı-iade borçlusuna) muhtıra gönderilmesini talep ettiklerini ve iade borçlusuna muhtıra gönderildiğini, bu sebeple aynı olaya ilişkin İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı bulunduğundan öncelikli olarak derdestlik yönünden şikâyetin reddine karar verilmesi gerektiğini, şikâyet dilekçesinde Kanun metninde faizden bahsedilmediği ve zararın tazminine dair bir düzenleme olmadığı iddia edilerek ancak paranın iadesinin talep edilebileceği belirtilmiş ise de İİK’nın 40. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenen eski hâle iade prosedürü içerisinde borçlunun parayı kullanmadığı süre içerisinde elde edemediği faiz kaybının da bulunduğunu, sadece çekilen paranın iade edilmesi hâlinde bir eski hâle iadenin söz konusu olmayacağını ve bu durumun uzun süre parayı kullanan alacaklı şirketin sebepsiz olarak zenginleşmesine sebep olacağını, aleyhinde açılan haksız dava sonucunda ödemek zorunda kaldığı yüksek miktardan uzun bir süre mahrum kalan müvekkili borçlu şirketin ise fakirleştiğini, bu sebeple her iki taraf tacir olduğundan alacaklının tahsil ettiği tarihten itibaren ticarî reeskont avans faizi ile parayı iade etmesi gerektiğini, öncelikle derdestlik itirazının kabulü ile şikâyetin usulden reddini aksi hâlde ise esastan reddini savunmuştur.

Mahkeme Kararı:

4. İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 23.05.2014 tarihli ve 2014/519 E., 2014/480 K. sayılı kararı ile; İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararında şikâyetin, iadesi gereken meblağa hangi tarihten itibaren faiz işletilmesi gerektiği şeklinde nitelendirildiği ve faizin başlangıç tarihi ile ilgili uyuşmazlığın çözüme kavuşturulduğu, eldeki şikâyetin konusunun işletilmesi gereken faizin miktarı ve niteliği olduğu, dolayısı ile her iki şikâyetin konusu aynı olmadığından derdestlik itirazının yerinde görülmediği, şikâyet dilekçesinin sonuç ve talep kısmında 161.687,03TL ticarî reeskont faizi ödenmesi yönündeki kararın faiz ve faiz cinsi yönünden iptalinin istendiği, o hâlde bu miktar paraya işletilmesi gereken faiz miktarı ve faiz cinsinin ne olduğu hususunun tartışılması gerektiği, takip dayanağı ilamın (1) numaralı bendinde asıl alacağa yürütülmesi gereken faizin 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine ilişkin Kanun’un 2/3. maddesi gereğince değişen oranda Merkez Bankasınca ilan edilen avans faiz oranları üzerinden (%30 faiz oranını geçmemek üzere) davalıdan tahsiline karar verildiği, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)'nun 4. maddesi gereğince bir paranın tahsilinde izlenmesi gereken yolun onun geri ödenmesinde de referans alınması gerektiği, alacağını ticarî faiz ile tahsilini isteyen bir alacaklının pozisyonu değiştiğinde yani borçlu durumuna geldiğinde ilamla elde ettiği alacağın meşruiyeti kalmadığından bunu yedinde bulundurmaktan ötürü meydana gelen kazancı da aynı faiz nispeti ile iade etmesinin TMK’nın 2 ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)’nun 29. maddesinin gereği olduğu, bir başka deyişle alacaklı iken alacağını avans faizi ile tahsil eden ilam alacaklısının bozmadan sonra borçlu konumuna düştüğünde tahsil ettiğini düşük faizle ödemeye kalkışmasının hukukun onay vereceği bir eylem biçimi olmadığı, bu nedenle işletilmesi gereken faiz miktarının da 3095 sayılı Kanun’un 2/3. maddesi gereğince %30 faiz oranını geçmemek üzere Merkez Bankasınca ilan edilen avans faiz oranı olduğundan bu konudaki şikâyetin yerinde olmadığı, alacaklının ayrıca faizin miktarına da itiraz ettiği, ortada icra memuru tarafından gerçekleştirilmiş bir hesaplama bulunmadığı, icra memurunun sadece bozmadan önce ilamla ödenen 161.687,03TL'nin değişen oranda avans faizi ile birlikte tahsilini kararlaştırdığı, ortada kesin olarak iadesi gereken bir miktar varsa o da sadece 161.687,03TL olduğu, bunun iadesi gereken ana para olduğu, buna işletilmesi gereken faizin oranı ve zamanının belli olduğu, nitelik ve periyot üzerine gerçekleştirilmiş, hesaplanmış, lokal ve likit hâle getirilmiş bir faiz alacağı bulunmadığı, dolayısı ile şikâyetçinin faizin miktarına yönelik şikâyetinde hukukî yararının bulunmadığı gerekçesi ile dosya üzerinden şikâyetin reddine karar verilmiştir.

Özel Daire Bozma Kararı:

5. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde şikâyetçi alacaklı (iade borçlusu) vekilinin temyiz istemi üzerine Yargıtay 8. Hukuk Dairesince 19.10.2015 tarihli ve 2014/15869 E., 2015/18571 K. sayılı karar ile; İİK'nın 40/2. maddesi hükmüne göre borçlunun (iade alacaklısı), alacaklı (iade borçlusu) tarafından tahsil edilen paranın iadesine ilişkin muhtıranın alacaklıya tebliğ edildiği tarih itibariyle temerrüt gerçekleştiğinden, bu tarihten itibaren yasal faiz isteyebileceği, mahkemece açıklanan bu ilkelere göre şikâyetin karara bağlanması gerektiği gerekçesi ile karar bozulmuştur.

Direnme Kararı:

6. İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 07.04.2016 tarihli ve 2016/53 E., 2016/263 K. sayılı kararı ile; icra memurunun 16.04.2014 (31.03.2014) tarihli kararı üzerine meydana gelen uyuşmazlığın İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı ile çözüldüğü, icra mahkemesinin söz konusu paranın sebepsiz zenginleşme nedeni ile zenginleşmenin meydana geldiği tarihinden itibaren ticarî faizi ile birlikte ödenmesine hükmettiği, icra memurunun icra mahkemesinin bu hükmünü uygulayarak 16.04.2014 tarihli kararı ile tahsil tarihinden iade tarihine kadar belirlediği 161.687,03TL'nin iade edilmesi gerektiğine karar verdiği, mahkemenin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı ile şikâyete konu bu kararın yek diğeri ile çelişmesinin mümkün olmadığı, İİK’nın 40. maddesi ile temin edilmek istenen amacın bozmadan istifade eden davalının (borçlunun) kayıplarını bozmadan önceki duruma getirmek olduğu, bozmadan önce alınan meblağ, bozma kararı ile birlikte sebepsiz zenginleşmeye dönüştüğünden 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK)'nun 77. maddesinin devreye gireceği, TBK’nın 79. maddesinde sebepsiz zenginleşenin zenginleşmenin geri istenmesi hâlinde yedindeki zenginleşmeyi geri vermekle yükümlü olduğu, bu düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde kanun koyucunun sebepsiz zenginleşen kişiyi her açıdan aldıklarını eksiksiz olarak geri ödemeye icbar ettiği, geri verme zamanının hiç kuşkusuz zenginleşmenin tahakkuk ettiği an olduğu, dolayısı ile sebepsiz zenginleşmenin tarihinin bozmadan önce tahsilatın yapıldığı 01.09.2009 olduğu gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.

Direnme Kararının Temyizi:

7. Direnme kararının süresi içinde şikâyetçi alacaklı (iade borçlusu) vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Hukuk Genel Kurulu Kararı:

8. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 15.06.2021 tarihli ve 2017/8-1680 E., 2021/758 K. sayılı kararı ile; alacaklının iade etmesi gereken paraya, muhtıranın tebliğ tarihinden itibaren (muhtıra ile süre verilmiş ise bu süreden sonra) yasal faiz yürütülebileceği gerekçesi ile yerel mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.

Hukuk Genel Kurulu Kararına Karşı Karar Düzeltme Talebi:

9. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bozma kararına karşı borçlu (iade alacaklısı) vekili tarafından karar düzeltme yoluna başvurulmuştur.

II. UYUŞMAZLIK

10. Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; ilamlı icra takibine dayanak ilamın bozulması ile borçlunun borcu olmadığının kesinleşen bir ilamla belirlenmesi karşısında İİK’nın 40. maddesinin 2. fıkrası uyarınca tahsil edilen paranın iadesinde, muhtıranın alacaklıya tebliğ edildiği tarihten itibaren yasal faiz mi yoksa tahsil tarihinden itibaren değişen oranlarda avans faizi mi istenebileceği noktasında toplanmaktadır.

III. GEREKÇE

11. Öncelikle belirtmek gerekir ki, icra mahkemesince verilen kararlar, kural olarak maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmemekle birlikte, aynı takip dosyası nedeniyle, aynı taraflar arasında ve aynı konuda daha önce verilen icra mahkemesi kararları, kesinleşmek koşuluyla sonraki şikâyet yönünden birbirlerine karşı kesin hüküm teşkil ederler.

12. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 303. maddesinin 1. fıkrası; “Bir davaya ait şeklî anlamda kesinleşmiş olan hükmün, diğer bir davada maddi anlamda kesin hüküm oluşturabilmesi için, her iki davanın taraflarının, dava sebeplerinin ve ilk davanın hüküm fıkrası ile ikinci davaya ait talep sonucunun aynı olması gerekir” hükmünü içermektedir.

13. Somut olayda; alacaklı tarafından borçlu aleyhine başlatılan ilamlı icra takibine dayanak İstanbul 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 07.05.2007 tarihli ve 2006/133 E., 2007/273 K. sayılı ilamında “1-149.143,55YTL rucuen tazminatın (50.000,00YTL'sinin 04.10.2005 ödeme tarihinden, 49.143.55YTL'sinin 10.11.2005 ödeme tarihinden, 50.000,00YTL'sinin 21.11.2005 ödeme tarihinden itibaren) 3095 Sayılı Kanunun 2/3 maddesi gereğince değişen oranda Merkez Bankasınca ilan edilen avans faiz oranları üzerinden (%30 faiz oranını geçmemek üzere) davalıdan tahsiline, 2- Mahkememizin 21.03.2005 tarihli ... plakalı vasıtanın trafik sicil kaydı üzerine konulan ihtiyati tedbir kararının karar kesinleşinceye tadar devamına, 3- Karar tarihinde yürürlükteki harç tarifesi gereği alınması gereken 8.053,75YTL harcın peşin alınan 2.013,50YTL harçtan mahsubu ile bakiye 6.040.25YTL harcın davalıdan tahsili ile hâzineye gelir kaydına, 4- Davacı vekili lehine karar tarihindeki avukatlık asgari ücret tarifesi gereği hesap ve taktir olunan 11.248,61YTL nispi avukatlık ücretinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, 5- Davacı tarafından yapılan yargılama giderleri toplamı 643,80YTL'nin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,” hükmedilmiştir. Şikâyete konu olan ilamlı takipte alacaklı tarafından 149.143,55TL asıl alacak, 23.189,02TL işlemiş faiz, 643,80TL ilam yargılama gideri, 6.040,25TL ilam bakiye karar harcı + Yargıtay onama harcı 11.248,61TL ilam vekâlet ücreti olmak üzere toplam 190.895,23TL’nin tahsili talep edilmiştir.

14. Takibe dayanak ilamın borçlu (davalı) vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesince 05.11.2007 tarihinde temyiz incelemesi sonuna kadar icranın geri bırakılmasına karar verilmiştir. Kararın Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 25.06.2009 tarihli ve 2007/12791 E., 2009/7794 K. sayılı kararı ile onanması üzerine alacaklı vekilinin 28.08.2009 tarihinde icra müdürlüğüne başvurarak, dayanak ilamın temyiz edilmesi neticesinde Yargıtay tarafından onama kararı verildiğinden (tehiri icra kararı için sunulan) banka teminat mektubunun paraya çevrilerek ödenmesini talep etmiş, icra müdürlüğünce 31.08.2009 tarihinde talep usul ve yasaya uygun bulunmakla kabulüne karar verilmiştir. 01.09.2009 tarihinde 214.000TL miktarlı teminat mektubu paraya çevrilmiş, tahsil edilen 214.000TL’den 03.09.2009 tarihli reddiyat makbuzu ile tahsil harcı ve cezaevi harcı kesilerek alacaklı vekiline ödeme yapılmıştır. 07.09.2009 tarihli dosya hesabına göre toplam dosya borcu 243.772,22TL olup, 214.000TL ödeme düşüldükten sonra kalan miktarın 29.772,22TL hesaplanarak, alacaklı vekilinin muhtıra tebliği talebi üzerine borçlu tarafından 07.09.2009 tarihinde 29.772TL borç ödenmiş, tahsil edilen 29.772TL’den 08.09.2009 tarihli reddiyat makbuzu ile tahsil harcı ve cezaevi harcı kesilerek alacaklı vekiline ödeme yapılmıştır.

15. Temyiz edilen takibe dayanak ilamın Yargıtay 11. Hukuk Dairesince onanması üzerine İİK’nın 36. maddesinin son fıkrası uyarınca ilamın icrasına devam edildikten sonra, borçlu (davalı) vekilinin karar düzeltme talebi üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 22.01.2010 tarihli ve 2009/12834 E., 2010/644 K. sayılı kararı ile davalı vekilinin karar düzeltme itirazının kabulüyle yerel mahkeme kararının onanmasına ilişkin ilamın ortadan kaldırılarak yerel mahkeme kararının davalı yararına bozulmasına karar verilmiştir. İstanbul 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 22.12.2010 tarihli ve 2010/139 E., 2010/649 K. sayılı kararı ile bozmaya uyularak “1-149.14,55TL tazminatın (50.000TL’sinin 04.12.2005 ödeme tarihinden, 49.143,55TL’sinin 10.11.2005 ödeme tarihinden, 50.000TL’sinin 21.12.2005 ödeme tarihinden itibaren) 3095 sayılı yasanın 2/3 maddesi gereğince %30 oranını geçmemek üzere değişen oranlarda avans faizi ile davalıdan tahsiline, 2-Karar tarihinde yürürlükteki harç tarifesi gereğince alınması gereken 8.859,13TL karar harcından peşin yatırılan 2.013,50TL harcın mahsubu ile noksan kalan 6.845,63TL harcın davalıdan tahsili ile hazineye irat kaydına, 3-Davacı vekili lehine karar tarihindeki avukatlık asgari ücret tarifesi gereğince hükmolunan kısım üzerinden hesap olunan 13.018,61TL nispi vekalet ücretinin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, 4-Davacı tarafından yapılan toplam 2.684,30TL yargılama giderinin (peşin harç, bilirkişi ücreti, davetiye gideri vs.) davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine” dair verilen kararın davalı (borçlu) vekili tarafından temyizi üzerine Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 11.04.2012 tarihli ve 2011/5211 E., 2012/4516 K. sayılı kararı ile bozulmuş, davacı (alacaklı) vekilinin karar düzeltme talebinde bulunması üzerine Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 26.11.2012 tarihli ve 2012/13164 E., 2012/13034 K. sayılı kararı ile karar düzeltme istemi yerinde görülmediğinden reddine karar verilmiştir. İstanbul 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 28.03.2013 tarihli ve 2013/28 E., 2013/22 K. sayılı kararı ile bozma kararına uyularak davanın reddine dair verilen kararın davacı (alacaklı) vekili tarafından temyizi üzerine Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 09.09.2013 tarihli ve 2013/11420 E., 2013/11647 K. sayılı kararı ile onanmasına karar verilmiş, davacı (alacaklı) vekilinin karar düzeltme isteminin ise Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin 22.01.2014 tarihli ve 2013/20600 E., 2014/745 K. sayılı kararı ile yerinde görülmediğinden reddine karar verilmiş, mahkeme kararı 22.01.2014 tarihinde kesinleşmiştir.

16. Borçlu vekilinin 31.03.2014 tarihinde icra dairesine başvurarak takibe dayanak ilamın bozulduğunu ve yapılan yargılama sonunda İstanbul 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 28.03.2013 tarihli ve 2013/28 E., 2013/22 K. sayılı kararı ile davanın müvekkili şirket lehine sonuçlandığını ve kararın da kesinleştiğini bildirerek, borçlu şirket tarafından dosyaya yatırılan 214.000TL ve 29.772TL olmak üzere toplam 243.772TL’nin İİK’nın 40. maddesi uyarınca 214.000TL’ye 01.09.2009 tarihinden itibaren, 29.772TL’ye ise 07.09.2009 tarihinden itibaren işleyecek ticarî reeskont avans faizi ile birlikte müvekkili şirkete iadesine karar verilmesini ve bu hususta alacaklı şirkete yazı yazılmasını talep etmiştir. İcra müdürlüğünce 31.03.2014 tarihli işlemle; “…borçlu vekilinin ödeme tarihlerinden itibaren işleyecek ticari reeskont avans faizi talebinin reddine, dosyamızdan alacaklıya ödenen paraların 3 gün içinde dosyaya yatırılması aksi takdirde muhtıranın tebliğ tarihinden itibaren işleyecek temerrüt faizinden sorumlu olacaklarının muhtıra ile takip alacaklısı ... bildirilmesine…” karar verilmiştir. Alacaklı vekiline gönderilen 02.04.2014 tarihli muhtıra “…Mahkemece verilen karar Yargıtayca bozulmuş yeniden yapılan yargılama sonucunda aleyhinize verilen karar Yargıtayca onanmış olduğundan dosyamıza borçlu şirket tarafından yapılan ödemelerden gerekli harçlar kesildikten sonra tarafınıza net olarak 232.162,30 TL ödenmiştir. Tarafınıza ödenen meblağın İİK’nın 40/2. maddesi gereğince iş bu muhtıranın tebliği tarihinden itibaren 3 gün içerisinde müdürlüğümüz dosyasına ödenmesi ödenmediği takdirde temerrüt faizi ile birlikte cebri icra yolu ile tahsil edileceği hususu ihtaren tebliğ olunur...” şeklinde olup, 11.04.2014 tarihinde alacaklı tarafından 232.162,30TL icra dosyasına iade edilmiş ve bu miktar 15.04.2014 tarihinde borçlu vekiline iade edilmiştir.

17. Borçlu vekili şikâyet yolu ile 07.04.2014 tarihinde icra mahkemesine başvurarak 31.03.2014 tarihli memurluk işleminin borçlu vekilinin ödeme tarihinden itibaren işleyecek ticarî reeskont avans faizi talebinin reddi yönündeki kararının kaldırılmasını talep etmiştir. İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı ile “İstanbul 32. İcra Müdürlüğünün 31.03.2014 tarih ve 2007/9480 sayılı alacağın faizi ile birlikte tahsil edilemeyeceğini ilişkin müdürlük kararının İİK’nın 16, 17 maddeleri uyarınca şikayet yolu ile ortadan kaldırılmasına,” karar verilmiştir. Borçlu vekili 16.04.2014 tarihinde icra dairesine başvurarak İstanbul 9. İcra Hukuk Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararı uyarınca alacaklıya 03.09.2009 tarihinde ödenen 202.847,80TL’nin 03.09.2009 tarihinden iade edilen 11.04.2014 tarihine kadar işleyecek değişen oranda avans faizinin ve 29.314,50TL’nin 08.09.2009 tarihinden iade edilen 11.04.2014 tarihine kadar işleyecek değişken oranda avans faizinin hesaplanarak dosyaya ödenmesi için alacaklıya muhtıra gönderilmesini talep etmiş, icra müdürlüğünce 16.04.2014 tarihli işlemle talebin kabulüne karar verilmiştir. Alacaklı vekiline gönderilen 16.04.2014 tarihli muhtıra “Yukarıda esas numarası yazılı bulunan dosyada 161.687,03TL bakiye borcunuzu 3 gün içerisinde müdürlüğümüz dosyasına ödenmesi, ödenmediği takdirde masraflarıyla birlikte cebri icra yolu ile tahsil edileceği hususu ihtaren tebliğ olunur” şeklinde olup, alacaklı vekili 16.04.2014 tarihli muhtıranın iptali istemi ile icra mahkemesine başvurmuştur. Şikâyet tarihinden sonra İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı kararının alacaklı vekilinin temyizi üzerine, Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 25.05.2015 tarihli ve 2014/11130 E., 2015/11600 K. sayılı kararı ile bozulmuş, bozma sonrasında yapılan incelemede İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 10.12.2015 tarihli ve 2015/748 E. 2014/353 K. sayılı kararı ile Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 25.05.2015 tarihli ve 2014/11130 E., 2015/11600 K. sayılı kararına direnilerek “İstanbul 32. İcra Müdürlüğünün 31.03.2014 tarih ve 2007/9480 sayılı alacağın faizi ile birlikte tahsil edilemeyeceğini ilişkin müdürlük kararının İİK’nın 16, 17 maddeleri uyarınca şikayet yolu ile ortadan kaldırılmasına,” dair verilen karar temyiz edilmeksizin 19.02.2016 tarihinde kesinleşmiştir.

18. Alacaklıya gönderilen şikâyet konusu 16.04.2014 tarihli muhtıranın ise borçlunun tahsil tarihinden itibaren işleyecek avans faizi talebine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

19. Bu durumda; aynı takip dosyası nedeniyle, aynı taraflar arasında ve aynı konuda daha önce görülen İstanbul 9. İcra (Hukuk) Mahkemesinin 10.12.2015 tarihli ve 2015/748 E. 2014/353 K. sayılı kararı ile, tahsil edilen paranın iadesinde faizin başlangıç tarihinin tahsil tarihi olduğu gerekçesi ile memurluk kararının şikâyet yoluyla ortadan kaldırılmasına dair kararın temyiz edilmeksizin kesinleşmesi nedeniyle eldeki şikâyet yönünden kesin hüküm teşkil eder.

20. O hâlde kesin hüküm nedeniyle tahsil edilen 214.000TL’ye 03.09.2009 tarihinden itibaren, tahsil edilen 29.772TL’ye 08.09.2009 tarihinden itibaren yasal faiz istenebilir.

21. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında; kesin hüküm olduğu ileri sürülen icra mahkemesi kararının 31.03.2014 tarihli icra memurunun borçlunun talebinin reddine ilişkin kararın iptali ile ilgili olmasına karşılık, Hukuk Genel Kurulunun inceleme konusu yaptığı şikâyete konu işlem 16.04.2014 tarihli olup şikâyet konularının farklı olduğu, ilk şikâyet ile ilgili icra mahkemesi kararının icra müdürünün ret işleminin iptali iken, ikinci şikâyette ise icra memurunun muhtıra çıkarma yönündeki işleminin iptalinin talep edildiği, borçlunun şikâyetinde ileri sürdüğü hâlde icra mahkemesinin hüküm fıkrasında haklı olarak yer vermediği talepler hakkında mahkeme kararının kesin hüküm oluşturmayacağı, kesin hüküm olduğu ileri sürülen icra mahkemesinin ret kararı ile derdest şikâyette ileri sürülen talep sonucunun aynı olmadığı gibi, ilk kesinleşen icra mahkemesi kararının gerekçesi de kesin hüküm kapsamında olmadığı gerekçesi ile karar düzeltme isteminin reddine karar verilmesi gerektiği yönünde ileri sürülen görüş yukarıda açıklanan nedenlerle Kurul çoğunluğu tarafından benimsenmemiştir.

22. Hâl böyle olunca; yerel mahkemece şikâyetin reddine ilişkin verilen hükmün Hukuk Genel Kurulunca bozulmasına dair kararın, tahsil edilen paranın iadesinde faizin başlangıç tarihinin, alacaklının iade etmesi gereken paraya muhtıranın tebliğ tarihinden itibaren (muhtıra ile süre verilmiş ise bu süreden sonra) yasal faiz yürütülebileceğine ilişkin kısmının (23 nolu paragraf) kaldırılarak direnme kararının yukarıda belirtilen değişik gerekçe ve nedenlerle bozulması gerekmektedir.

IV. SONUÇ:

Açıklanan nedenlerle,

Borçlu (iade alacaklısı) vekilinin karar düzeltme isteminin kısmen kabulü ile Hukuk Genel Kurulunun 15.06.2021 tarihli ve 2017/8-1680 E., 2021/758 K. sayılı bozmaya ilişkin kararın, tahsil edilen paranın iadesinde faizin başlangıç tarihinin, alacaklının iade etmesi gereken paraya muhtıranın tebliğ tarihinden itibaren (muhtıra ile süre verilmiş ise bu süreden sonra) yasal faiz yürütülebileceği kısmının (23 nolu paragraf) kaldırılmasına;

Direnme kararının yukarıda gösterilen değişik gerekçe ve nedenlerle BOZULMASINA,

İstek hâlinde karar düzeltme harcının yatırana geri verilmesine, 07.12.2021 tarihinde yapılan ikinci görüşmede oy çokluğu ile kesin olarak karar verildi.

KARŞI OY

1-Uyuşmazlık İİK’nın 40/2 maddesinde düzenlenen “Bir ilam hükmü icra edildikten sonra bozulduğunda aleyhine icra yapılmış olan kimsenin hiç veya o kadar borcu olmadığı kat’i bir ilamla belirlenirse ayrıca hükme hacet kalmaksızın icra tamamen veya kısmen eski hâle iade olunur.” hükmünün uygulanması ile ilgilidir.

2-Alacaklı ..., borçlu ... Grup Paz. İth. İhr. A.Ş. aleyhine başlattığı ilamlı icra takibinde, borçlu şirket borcunu icra dairesine 03.09.2009 tarihinde 214.000TL, 08.09.2009 tarihinde 29.772TL olarak ödemiştir. Takibe konu ilamın karar düzeltme aşamasında bozulduğu, yerel mahkemenin bozmaya uyarak davanın reddine karar verdiği bu kararın 22.01.2014 tarihinde kesinleştiği, bunun üzerine borçlu vekilinin icra dairesine başvurarak ödediği paranın ödeme tarihinden itibaren ticarî reeskont (avans) faizi ile tahsilini talep ettiği, talebinin 31.03.2014 tarihi icra müdürlüğü kararı ile reddedildiği, red kararı ile birlikte icra dosyasından alacaklıya ödenen paraların 3 gün içinde dosyaya yatırılması aksi takdirde muhtıranın tebliğ tarihinden itibaren işleyecek temerrüt faizinden sorumlu olacaklarının muhtıra ile takip alacaklısı sigorta şirketine bildirilmesine karar verildiği, bu karar uyarınca 02.04.2014 tarihinde alacaklı vekiline muhtıra çıkarılarak kendisine ödenen 232.162TL’nin İİK 40/2 maddesi gereğince muhtıra tebliğinden itibaren 3 gün içinde icra dosyasına ödenmesini, ödenmediği takdirde temerrüt faizi ile birlikte cebri icra yolu ile tahsil edileceğinin ihtar edildiği, alacaklının 11.04.2014 tarihinde muhtıra borcunu icraya ödediği, 232.160,3TL’nin 15.04.2014 tarihinde reddiyet makbuzu ile borçlu (iade alacaklısı) vekiline ödendiği anlaşılmaktadır.

3-Borçlu vekilinin 31.03.2014 tarihli icra memurluğu işlemine karşı icra mahkemesine 07.04.2014 tarihli, başvurusunda, işlemin iptali ile dosyaya yatırdığı paranın ödeme tarihleri olan 01.09.2009 ve 07.09.2009’dan itibaren reeskont faizi ile tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. İcra mahkemesi 11.04.2014 tarih 2014/444 esas 2014/353 sayılı kararında, faiz başlangıcının iade muhtırasının borçluya (takip alacaklısı) tebliğ edildiği tarih değil, borçlunun icra dosyasına ödeme yaptığı tarih olduğu gerekçesi ile 31.03.2014 tarihli memurluk işleminin iptaline karar verildiği, anılan kararda icra müdürlüğü yerine geçerek işlem tesisi edilemeyeceğinden alacağın miktarının belirlenmesi ile tahsiline karar verilmesine ilişkin talebin İİK’nın 17. maddesi gereğince reddine karar verildiği görülmektedir. İşbu kararın istemin reddine karar verilmesi gerektiği gerekçesi ile bozulduğu, ancak mahkemece 10.12.2015 tarihinde direnme kararı verildiği, kararın temyiz edilmeyerek kesinleştiği görülmektedir.

4-Borçlu vekilinin İstanbul 9. İcra Mahkemesinin 11.04.2014 tarih 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı 31.03.2014 tarihli icra işleminin iptal kararına dayalı olarak dosya borcu olarak 03.09.2009 tarihinde 202.847.8TL ile 08.09.2009 tarihinde 29.314TL olarak ödediği paranın İİK 40/2 maddesine göre alacaklının icra dosyasına iade ettiği 11.04.2014 tarihine kadar işleyen değişen oranda avans faizinin hesaplanarak dosyaya konulması için alacaklıya muhtıra gönderilmesini talep etmiştir.

5-Şikâyete konu işlem ise borçlunun bu talebi üzerine icra memurluğunca alacaklıya 161.687TL’nin 3 gün içinde ödenmesini içeren 16.04.2014 tarihli muhtıra olup, alacaklı 24.04.2014 tarihli şikâyet dilekçesinde 16.04.2014 tarihli muhtıranın iptalini icra mahkemesinden talep etmiştir.

İcra mahkemesi 23.05.2014 tarihli kararında şikâyetin reddine karar vermiş olup, karar gerekçesinde borçlu ... Çay ve Gıda Mad. Üretim Paz. İth. İhr. A.Ş.’nin bu şikâyetin İstanbul 9. İcra Hukuk Mahkemesince verilmiş, 11.04.2014 tarih ve 2014/444 E., 2014/353 K. sayılı henüz o tarihte kesinleşmemiş kararla ilgili şikâyet dosyası nedeniyle derdestlik itirazında bulunduğu, ancak bu şikâyetin konusunun işletilmesi gereken … miktar ve niteliği ile ilgili olduğu gerekçesi ile derdestlik itirazının reddedildiği görülmektedir.

Aynı gerekçede şikâyete konu muhtırada yazılı olan 161.687TL’nin iadesi gereken ana para olduğu (aynı işlemin faiz miktarı idi) kabul edilerek bu alacağa işletilmesi gereken faiz oranı ve cezanın belli olduğu, bu nedenle faiz miktarına yönelik şikâyette hukukî yarar bulunmadığı belirtilmiştir.

6-Anılan mahkeme kararı Özel Dairece İİK 40/2 maddesi gereğince borçlu (iade alacaklısı), alacaklı (iade borçlusu) tarafından tahsil edilerek paranın iadesine ilişkin muhtıranın alacaklıya tebliğ edildiği tarih itibariyle temerrüt gerçekleştiği için bu tarihten itibaren genel faiz işletebileceği, mahkemece bu ilkelere göre şikâyetin karara bağlanması gerekçesi ile şikâyetin reddine karar verilmesinin isabetli olduğu gerekçesi ile bozma kararı vermiştir. Mahkemenin 07.04.2016 tarihli direnme kararının alacaklı vekilince temyizi üzerine Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 15.06.2021 tarihli kararı ile direnme kararının Özel Daire kararında gösterilen nedenlerle bozulmasına karar verildiği, bu kararların borçlu vekilince karar düzeltme yoluna gidildiği görülmektedir.

7-Borçlu 08.10.2021 tarihli karar düzeltme dilekçesinde; şikâyete konu 16.04.2014 tarihli borçlunun ödeme tarihinden, ödediği parayı İİK 40/2 maddesine göre geri aldığı tarihe kadar olan işlemin faizinin alacaklıdan istenmesi işleminden önce 31.03.2014 tarihli, borçlu vekilinin ödeme tarihinden itibaren işlemin faiz talebinin reddi kararının, İstanbul 9. İcra Hukuk Mahkemesinin 11.04.2014 tarihli kararı ile iptal edildiğini, bu kararın Özel Dairece bozulduğu ancak mahkemece verilen direnme kararının 19.02.2016 tarihinde kesinleştiği, Hukuk Genel Kurulunca faizin bağlayıcı tarihine yönelik verilmiş olan kesin hükmün göz ardı edildiği kesin hükme rağmen faiz başlangıç tarihinin tartışılmasının hukuka aykırı olduğu bu nedenle Hukuk Genel Kurulu kararı düzeltilerek kaldırılması ve ilk derece mahkemesinin direnme kararının onanmasına karar verilmesini talep etmiştir.

8-Kesin hüküm HMK’nın 303 maddesinde düzenlenmiş olup, bu hükmün birinci fıkrasında “Bir davaya ait şekli anlamda kesinleşmiş olan hükmün, diğer bir davada maddi anlamda kesin hüküm oluşturabilmesi için her iki davanın taraflarının, dava sebeplerinin ve ilk davanın hüküm fıkrası ile ikinci davaya ait talep sonucunun aynı olması gerekir.

Anılan hükmün gerekçesinde “…Bu bağlamda, bir dava bakımından, diğer bir dava sonunda verilmiş ve usulen kesinleşmiş hükmün, kesin hüküm sayılabilmesi için her iki davanın taraflarının, dava sebeplerinin (vakıaların) ve ilk davanın hüküm fıkrası ile ikinci davaya ait talep sonucunun aynı olması gerekir.

Bir hüküm dava veya karşılık dava ile ileri sürülen talepten, ancak hükme bağlanmış olanlar hakkında kesin hüküm teşkil eder. Bu bakımdan talep sonuçlarından bir kısmı maddedeki açıklığa rağmen hüküm dışı bırakılması ise olumlu veya olumsuz şekilde hükme bağlanmamış olan o konu hakkında ayrıca dava açılması mümkün olacaktır. O hâlde kesin hükmün sadece çekişmeli yargıya ait işlerde söz konusu olacağını ve kesinlik kazanmasının hüküm sonucu ile sınırlı olduğunu vurgulamakta yarar vardır…” denilmektedir.

9-Maddi anlamda kesin hüküm maddi hukuk değil usul hukukunu ilgilendiren bir konudur. Esasa ilişkin tüm nihai kararlar şekli anlamda kesinleşme sürecinin tamamlanması ile birlikte maddi anlamda kesin hüküm teşkil eder (HMK 303/1).

10-İcra Mahkemesince verilen kararlar (İstihkak, ihalenin feshi istemin reddi hariç) kural olarak maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmediğinden bu kararlara karşı yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilir. Ancak icra mahkemesi kararları kendi aralarında kesin hüküm teşkil eder.

11-Kesin hüküm belli bir zaman içindeki hukukî durumu esas alarak verilir. Davanın açıldığı andaki vakıalar esas alınarak hüküm verildiği için, daha sonra ortaya çıkan vakıalara dayanarak yeniden dava açılabilir. İlk davanın dayandığı vakıalardan başka vakıalara dayanarak ikinci kez açılan davada kesin hüküm itirazı ileri sürülemez (Pekcanıtez Usul, Pekcanıtez, Hakan/Özekes Muhammet, Akkan Mine, Korkmaz Taş Hülya; Medeni Usul Hukuku C. III İstanbul 2017 s.2060).

12-Kesin hüküm itirazının ileri sürülebilmesi için dava sebebinin aynı olması gerekmektedir. Dava sebebi davacının talep sonucunu dayandırdığı vakıalardır.

Yargıtay bir kararında taraflar arasında kesin hüküm hâlini alan kira tespitine ilişkin karardan sonra açılan menfi tespit ve istirdat davasında kira bedelinin tespitine ilişkin hükmün güçlü delil olduğu açıklanmıştır (HGK 05.07.2006, 19-505/504 (MİHDER 2008/1 s.192-195; Pekcanıtez Usul s.2067).

13-Kesin hükümden söz edilebilmesi için bir diğer koşul her iki davanın konusunun aynı olmasıdır. Dava konusunun aynı olup olmadığını tespit etmek için ilk davadaki kesinleşen hüküm fıkrası ile ikinci davadaki talep sonucunun karşılaştırılması gerekir.

14-Somut olayda kesin hüküm olduğu ileri sürülen icra mahkemesi kararı 31.03.2014 tarihli borçlunun isteminin reddi kararının iptali ile ilgilidir. Bu şikâyette borçlu şikâyetinde dosya borcunu icraya ödediği tarihten itibaren tahsiline kadar geçen süre içinde işlemiş reeskont faizinin belirlenerek, tahsilini talep etmiş ise de, mahkemece icra memuru yerine geçerek işlem tesis edilemeyeceği için borçlunun bu istemini reddetmiştir.

Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık ise alacaklıya gönderilen 16.04.2014 tarihli, borcun icraya ödeme tarihinden, alacaklının İİK 40/2 maddesine göre icraya ödediği ettiği paranın iadesine kadar işlemiş faiz miktarının ödenmesine ilişkin muhtıradır.

Görüldüğü üzere kesin hüküm olduğu ileri sürülen icra mahkemesi kararı 31.03.2014 tarihli icra memurunun borçlunun talebinin reddine ilişkin kararın iptali ile ilgili olmasına karşılık, Hukuk Genel Kurulunun inceleme konusu yaptığı şikâyete konu işlem 16.04.2014 tarihli olup şikâyet konuları farklıdır. İlk şikâyet ile ilgili icra mahkemesi kararı icra müdürü red işleminin iptali iken, ikinci şikâyette ise icra memuru muhtıra çıkarma yönündeki işleminin iptali talep edilmektedir.

İlk kararda gerekçesinde yazılı olan dosya borcunun borçlu tarafça icra dairesine ödediği tarihten itibaren faizin belirlenmesi konusundaki gerekçesi, görülmekte olan şikâyet için bağlayıcı olamaz. Kaldı ki kesin hüküm olduğu ileri sürülen karar Özel Dairesince Yargıtayın yerleşik içtihatlarına uygun olarak bozulmuş, mahkemece verilen direnme kararının temyiz edilmemesi nedeniyle kesinleşmiştir.

Bu nedenle kesin hüküm itirazının kabul edilmesi, maddi hukuka aykırı olarak İİK 40/2 maddesine göre icranın iadesinde faiz başlangıcının alacaklıya muhtıra tebliği tarihi değil de borçlunun icraya ödeme yaptığı tarihe çekilmesi anlamına gelir. Şikâyetçi borçlunun şikâyetinde ileri sürdüğü hâlde icra mahkemesinin hüküm fıkrasında haklı olarak yer vermediği talepler hakkında mahkeme kararı kesin hüküm oluşturmaz.

Kesin hüküm olduğu ileri sürülen icra mahkemesi red kararı ile derdest şikâyette ileri sürülen talep sonucu aynı olmadığı gibi, ilk kesinleşen icra mahkemesi kararının gerekçesi de kesin hüküm kapsamında değildir.

15-Sonuç olarak 10.12.2015 tarihli olup, 19.02.2016 tarihinde kesinleşen 31.03.2014 tarihli icra müdürü red kararının ortadan kaldırılması yönündeki icra mahkemesi kararının konusu ve sebepleri görülmekte olan şikâyet incelemesinden farklı olduğundan Özel Daire bozma kararındaki nedenlerle mahkeme kararının bozulması yönündeki Hukuk Genel Kurulu kararına karşı yapılan karar düzeltme isteminin reddine karar verilmesi görüşünde olduğumdan kesin hüküm nedeniyle karar düzeltme isteminin kabulü ile direnme kararının onanması yönündeki çoğunluğun görüşüne katılamamaktayım.