Hukuk Genel Kurulu         2019/148 E.  ,  2022/101 K.

MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi

1. Taraflar arasındaki “tazminat” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İstanbul 16. Asliye Ticaret Mahkemesince verilen davanın kısmen kabulüne ilişkin karar davalı ...Ş. vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.

2. Direnme kararı davalı ...Ş. vekili ve davalı Groupoma Sigorta A.Ş. vekili tarafından temyiz edilmiştir.

3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

I. YARGILAMA SÜRECİ

Davacı İstemi:

4. Davacı vekili dava dilekçesinde; davacıya ait dava dışı Erdoğan Aksakal'ın sevk ve idaresindeki araç ile dava dışı ... İnş. Ltd. Şti.’ye ait ve dava dışı ... Ltd. Şti.’ye ait olan araçların karıştığı kaza neticesinde ... İnş. Ltd. Şti.’ye ait araç içinde yolcu olan Osman Kılıç'ın vefat ettiğini, davalılardan Axa Sigorta A.Ş.'nin hem davacının hem de Özçelikler Ltd. Şti.’ye ait aracın trafik sigortacısı, diğer davalı Groupoma Sigorta A.Ş.’nin ise dava dışı ... İnş. Ltd. Şti.’nin trafik sigortacısı olduğunu, Kadıköy 3 Asliye Hukuk Mahkemesinde kazada ölen kişinin yakınları tarafından sürücüler ve işletenler aleyhine açılan maddi ve manevi tazminat istemli davada hükmedilen bedelin davacı tarafından ödendiğini, bu davanın davalı ...Ş.'ye ihbar edildiğini ileri sürerek davalı ...Ş.'den poliçe sorumluluk tutarı üzerinden 6.875TL'nin kaza tarihi olan 26.03.2005 tarihinden itibaren ticari faizi ile birlikte tahsiline, dava süresi içinde kendisine ihbar edilmiş olmasına rağmen davayı üstlenmemesi nedeni ile müvekkil tarafından ödenen yargılama gideri ve vekâlet ücretlerinden şimdilik 1.000TL'nin ödeme tarihi olan 17.05.2010 tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile birlikte tahsiline, bu davalı kazaya karışan davalılardan 34 YZY plakalı Özçelikler Ltd. Şti.’ye ait aracın zorunlu malî mesuliyet sigortacısı olduğundan bu şirket ve sürücüsünün kusur oranı üzerinden 10.000TL'nin kaza tarihinden itibaren ticari faiziyle birlikte tahsiline, davalı Groupoma Sigorta A.Ş.’nin dava dışı ... İnş. Ltd. Şti.’nin zorunlu malî sorumluluk sigortacısı olduğundan bu şirket ve sürücünün kusur oranı üzerinden 31.250TL'nin kaza tarihinden itibaren ticari faiziyle birlikte tahsiline karar verilmesini talep etmiş; ıslah dilekçesi ile dava dilekçesinde davalı ...Ş.’den 1.000TL olarak talep edilen yargılama masraflarının ıslah edilerek 6.453TL artırılmak suretiyle 7.453TL üzerinden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı Cevabı:

5. Davalı ...Ş. vekili cevap dilekçesinde; dava dilekçesinde belirtildiği üzere Kadıköy 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2009/277 K sayılı ilamı neticesinde davada ihbar edilen konumunda olunmasına rağmen davacı şirket adına 34 AIS 53 plakalı aracın 1/8 kusuruna istinaden Ümraniye 3. İcra Müdürlüğünün 2009/15663 E. sayılı dosyasına 16.03.2010 tarihinde 9.460TL ödeme yapıldığını belirterek davanın reddini savunmuştur.

6. Davalı Groupoma Sigorta A.Ş. vekili cevap dilekçesinde; müvekkili şirkete yapılmış bir başvuru bulunmadığı gibi davanın da müvekkiline ihbar edilmediğini belirterek davanın reddini savunmuştur.

Mahkemenin Birinci Kararı:

7. İstanbul 16. Asliye Ticaret Mahkemesinin 04.07.2012 tarihli ve 2011/222 E., 2012/165 K. sayılı kararı ile; davacının dayandığı mahkeme hükmü ve yapılan 17.05.2010 tarihli iki adet protokol kapsamında ödemeler dikkate alınarak davalı ...Ş. aleyhinde açılan davanın kabulüne, 24.328TL'nin 16.875TL'sine ihbarın tebliğ tarihi olan 04.01.2007 tarihinden 1.000TL'sine dava tarihi 28.07.2010 tarihinden, 6.453TL'sine ıslah tarihi 21.05.2012 tarihinden itibaren işleyecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalı ...Ş.'den tahsiline; davalı Groupoma Sigorta A.Ş. aleyhinde açılan davanın kısmen kabulü ile 28.165,07TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalı Groupoma Sigorta A.Ş.'den tahsiline, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.

Özel Dairenin Birinci Bozma Kararı:

8. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ...Ş. vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

9. Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesinin 29.05.2014 tarihli ve 2014/7719 E., 2014/8721 K. sayılı kararı ile;

“…1-Dosya içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde, dayanılan delillerin tartışılıp, değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına göre davalı ... AŞ vekilinin yerinde görülmeyen sair temyiz itirazlarının reddine karar verilmiştir.

2-Davalı ... AŞ tarafından, mahkeme ilamının Ümraniye 3.İcra Müdürlüğünün 2009/15663 no ile icraya koyulması üzerine, sigortalısının 1/8 kusur oranına isabet eden 9.460,00 TL'nin 16.03.2010 tarihinde ödendiği iddia edilmiştir. Davalı ... AŞ'nin bu savunması araştırılıp sonucuna göre karar vermek gerektiğinden hükmün bozulması cihetine gidilmiştir…” gerekçesiyle karar bozulmuştur.

Mahkemenin İkinci Kararı:

10. İstanbul 16. Asliye Ticaret Mahkemesinin 06.07.2015 tarihli ve 2014/1322 E., 2015/545 K. sayılı kararı ile bozma kararına uyularak yapılan yargılama sonucunda; bozma ilamında bahsi geçen Ümraniye 3. İcra Müdürlüğünün 2009/15663 E. sayılı dosyası getirtilerek yapılan incelemede tarafların farklı olduğu, ödemenin söz konusu olmadığı, ödeme iddiasının davalı ... tarafından ileri sürüldüğüne göre bunu ispatlaması gerektiği, davalının ödemeyi ispat edemediği, kendisine bu konuda yeterli süre tanındığı gerekçesiyle; davalı ...Ş.. aleyhine açılan davanın kabulüne, toplam 24.328TL'nin 16.875TL'sine ihbarın tebliğ tarihi olan 04.01.2007 tarihinden 1.000TL'sine dava tarihi 28.07.2010 tarihinden, 6.453TL'sine ıslah tarihi 21.05.2012 tarihinden itibaren işleyecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalı ...Ş'den tahsiline, davalı Groupoma Sigorta A.Ş. aleyhinde açılan davanın kısmen kabulüne, 28.165,07TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek değişen oranlarda avans faizi ile birlikte davalı Groupoma Sigorta A.Ş.'den tahsiline karar verilmiştir.

Özel Dairenin İkinci Bozma Kararı:

11. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ...Ş. vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

12. Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesinin 10.12.2015 tarihli ve 2015/15990 E., 2015/13766 K. sayılı kararı ile;

“…Dava, sigorta poliçesi kapsamında trafik kazasından kaynaklanan tazminatın rücuen tahsili istemine ilişkindir. Dairemizin 29.05.2014 gün ve 2014/7719 esas 2014/8721 karar sayılı ilamı ile 'Davalı ... AŞ tarafından, mahkeme ilamının Ümraniye 3.İcra Müdürlüğünün 2009/15663 no ile icraya koyulması üzerine, sigortalısının 1/8 kusur oranına isabet eden 9.460,00 TL'nin 16.03.2010 tarihinde ödendiği iddia ve savunmasının araştırılıp sonucuna göre karar verilmesi' gerektiği belirtilmiş ve mahkemece uyulan bozma ilamı sonucu yapılan yargılamada 2009/15653 numaralı icra dosyası getirtilip incelenerek iş bu dosya ile ilgisiz olduğundan davalının savunmasının ispatlanamadığı gerekçesi ile yazılı şekilde karar verilmiştir. Eksik inceleme ile karar verilemez. O halde mahkemece, önceki bozma ilamında belirtilen hususlar dikkate alınarak davalının ödeme konusundaki savunması araştırılıp sonucuna göre karar vermek gerektiğinden hükmün yeniden bozulmasına karar vermek gerekmiştir…” gerekçesiyle karar bozulmuştur.

Direnme Kararı:

13. İstanbul 16. Asliye Ticaret Mahkemesinin 15.06.2016 tarihli ve 2016/399 E., 2016/476 K. sayılı kararı ile; bozma ilamında bahsi geçen Ümraniye 3. İcra Müdürlüğünün 2009/15663 E. sayılı dosyası getirtilerek yapılan incelemede tarafların farklı olduğu, Kadıköy 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2005/299 E., 2009/277 K. sayılı dosyasında davalı ...Ş.'nin ihbar olunan konumunda olduğu, Ümraniye 3. İcra Müdürlüğünün 2009/15663 E. dosyasında bu davalı hakkında yapılan takibe davalının şikâyet yoluna müracaat ettiği, Ümraniye 1. İcra Mahkemesinin 2009/1084 E., 2009/853 K. sayılı ilamıyla davalının şikâyetinin kabul edilmesine ve davalı yönünden icra takibinin iptaline karar verildiği, dolayısıyla davalı ...Ş.'nin icra dosyasına herhangi bir ödeme yapmasının hukuken mümkün olmadığı, dolayısıyla ödeme savunmasının ispat edilemediği gerekçesi ile direnme kararı verilmiştir.

Direnme Kararının Temyizi:

14. Direnme kararı süresi içinde davalı ...Ş. ve davalı Groupoma Sigorta A.Ş. vekilleri tarafından temyiz edilmiştir.

II. UYUŞMAZLIK

15. Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; mahkemece yapılan araştırma ve incelemenin yeterli olup olmadığı ve davalı ...Ş.’nin ödeme konusundaki savunması araştırılarak sonucuna göre karar verilmesinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.

III. GEREKÇE

A. Davalı Groupoma Sigorta A.Ş. vekilinin temyiz talebi yönünden yapılan incelemede;

16. Bilindiği üzere hukukî yarar, dava şartı olduğu gibi, temyiz istemi için de gereken bir şarttır.

17. Mahkemenin ilk hükmünü temyiz etmeyip, direnme kararını temyizde hukukî yarar bulunmamaktadır.

18. Davalı Groupoma Sigorta A.Ş. vekili ilk hükmü temyiz etmeyip, direnme kararını temyiz etmiştir. Davalı tarafça yapılan ödemeler de infaz aşamasında dikkate alınacağından davalı Groupoma A.Ş.’nin temyiz isteminin hukukî yarar yokluğundan reddine karar verilmelidir.

B. Davalı ...Ş. vekilinin temyiz talebi yönünden yapılan incelemede;

19. Eldeki davada davalı ...Ş. vekilince süresinde verilen cevap dilekçesinde müvekkilinin rücuya konu edilen asıl dosyada ihbar olunan konumunda olduğu hâlde Ümraniye 3. İcra Müdürlüğünün 2009/15663 E. sayılı dosyasına 16.03.2010 tarihinde 9.460TL ödeme yaptığını ve sorumluluğunun bulunmadığını ileri sürerek dilekçeye icra dosya numarası ve ödeme miktarını da içeren ödemeye muvafakat belgesi eklenmiştir. Mahkemece verilen ilk karar, ödeme yönündeki bu savunmanın araştırılması gerektiği gerekçesiyle bozulmuş, yerel mahkemece bozma kararına uyularak yargılamaya devam olunmuş ise de; yukarıda bahsi geçen icra dosyası yerine Ümraniye 1. İcra Müdürlüğünün 2009/15663 E. ve Ümraniye 3. İcra Müdürlüğünün 2009/15653 K. sayılı dosyaları incelenerek, icra dosyasındaki taraflar farklı olduğundan ödeme savunmasının ispatlanamadığı gerekçesiyle davalı ...Ş. yönünden davanın kabulüne karar verilmiş, Özel Dairece konu ile ilgisi olmayan icra dosyaları incelenerek eksik inceleme ve araştırma ile karar verilemeyeceğinden ödeme yönündeki savunmanın araştırılarak, uyulmasına karar verilen bozma kararının gereklerinin yerine getirilmesi amacıyla ikinci kez bozma kararı verilmiştir. Cevap dilekçesine eklenen belge olduğu, cevap dilekçesinde de icra dosyası numarası belirtildiği, bu konuda iki kez bozma yapıldığı hâlde yerel mahkemece ; ödemeye ilişkin bilgileri sunması için davalı tarafa tebligat gönderilmesine rağmen bilgi verilmediği, ödemenin ispatlanamadığı belirtilmek ve uyuşmazlık konusu ile ilgisi bulunmayan gerekçelere de yer verilmek suretiyle direnme kararı verilmiştir. Davalı ...Ş. vekilince ilgili dekont da eklenmek suretiyle cevap dilekçesinde yer alan bilgilere göre ödeme savunmasının araştırılması gerektiği gerekçesiyle hüküm temyiz edilmiştir.

20. Oysa, adil yargılanma hakkının en önemli unsuru hukukî dinlenilme hakkıdır. Hukukî dinlenilme hakkı, açıklama ve ispat hakkını da içinde barındırır. Davanın aydınlatılması ve uyuşmazlığın çözümü bakımından, adil yargılanma ve hukukî dinlenilme hakkı gereğince, tarafların iddia ve savunmalarının tam olarak araştırılıp, usul kuralları çerçevesinde maddi vakıaya bağlanan olgular belirlendikten sonra konunun sigorta hukuku ilkelerine, poliçe ve eki genel şartlar hükümlerine göre belirlenmesinde zorunluluk bulunduğu hususu her türlü kuşkudan uzaktır.

21. Usulî kazanılmış hak kavramı ise; Yargıtay uygulamaları ile geliştirilmiş, öğretide kabul görmüş ve usul hukukunun vazgeçilmez, ana ilkelerinden biri hâline gelmiştir.

22. Bir mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukukî esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. “Usulî kazanılmış hak” olarak tanımlayacağımız bu olgu mahkemeye, hükmüne uyduğu Yargıtay bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirdiği gibi, mahkemenin kararını bozmuş olan Yargıtay hukuk dairesince de, sonradan, ilk bozma kararı ile benimsemiş olduğu esaslara ve dolayısı ile oluşan usulî kazanılmış hakka aykırı bir şekilde ikinci bir bozma kararı verilmesini yasaklamaktadır. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulunun 04.02.1959 tarihli ve 1957/13 E., 1959/5 K.; 09.05.1960 tarihli ve 1960/21 E., 1960/9 K. sayılı kararlarında da açıklandığı gibi, bir mahkemenin Yargıtayca verilen bozma kararına uyması sonunda kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukukî esaslar gereğince karar verme mükellefiyeti meydana gelir ve bu itibarla mahkemenin sonraki hükmünün bozmada gösterilen esaslara aykırı bulunması, usule uygun sayılamaz ve bozma sebebidir; meğer ki, bu aykırılık sadece bozma kararında gösterilen bir usul kaidesine ilişkin bulunsun ve son kararın neticesini değiştirecek bir mahiyet arz etmesin. Yargıtayın bozma kararının hakka ve usule uygun karar verilmesini sağlamaktan ibaret olan gayesi ve muhakeme usulünün hakka varma ve hakkı bulma maksadıyla kabul edilmiş olması yanında, hukukî alanda istikrarı sağlamak amacına ermek üzere kabul edilmiş bulunması bakımından usule ait kazanılmış hak müessesesi, usul kanununun dayandığı ana esaslardandır ve kamu düzeni ile de ilgilidir. Usulî kazanılmış hak ve bu hakkın istisnaları Hukuk Genel Kurulunun 19.02.2019 tarihli ve 2017/3-1521 E., 2019/169 K. sayılı kararında da açıklanmış olup, somut olayda anılan hakkın istisnasını oluşturacak nitelikte bir durumun olmadığı hususu kuşkusuz olduğundan usulî kazanılmış hakkın ihlâl edilmemesi için bozma gereklerinin tam olarak yerine getirilerek sonucuna göre hüküm kurulması gerekmektedir.

23. Bu durumda, mahkemece uyulmasına karar verilen ilk bozma kararında belirtilen hususlar da dikkate alınarak doğru icra dosyası getirtilip incelenerek davalı ...Ş. vekilinin ödeme savunması araştırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekmektedir.

24. Hâl böyle olunca; yerel mahkemece, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

25. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

IV. SONUÇ:

Açıklanan nedenlerle;

1) Yukarıda III -A maddesinde yazılı nedenlerle davalı Groupoma Sigorta A.Ş. vekilinin temyiz itirazlarının hukukî yarar yokluğundan REDDİNE ,

2) Yukarıda III-B maddesinde açıklanan nedenlerle davalı ...Ş. vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı, 6217 sayılı Kanun’un 30. maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici Madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA,

İstekleri hâlinde temyiz peşin harçlarının yatıranlara geri verilmesine,

Aynı Kanun’un 440/III-1. maddesi uyarınca karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 10.02.2022 tarihinde oy birliği ile karar verildi.