11. Hukuk Dairesi 2019/5081 E. , 2020/3060 K.
MAHKEMESİ : BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
Taraflar arasında görülen davada İstanbul 17. Asliye Ticaret Mahkemesi'nce verilen 19/02/2018 tarih ve 2015/445 E- 2018/47 K. sayılı kararın asıl ve birleşen davada davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, istinaf isteminin esastan reddine dair İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 13. Hukuk Dairesi'nce verilen 09/10/2019 tarih ve 2018/1026 E- 2019/1351 K. sayılı kararın Yargıtay'ca incelenmesi asıl ve birleşen davada davalı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:
Asıl-birleşen davacı vekili asıl davada; müvekkilinin sigortalı Sarten A.Ş'nin Tokyoda yerleşik firmadan CFR bazda satın alarak ihtal ettiği 31 rulo kalay kaplı metal eşyanın 21.11.2014 tarihli nakliyat emtia sigorta poliçesi ile sigortalandığını, emtianın 11 adet konteyner içerisinde Hakata limanında İzmir limanına taşınmak üzere 'IBN HAZM'isimli gemiye yüklendiğini, davalı Unıted Arab Shipping Company S.A.G’nin taşıyan Uasac Denizcilik Nakliyat A.Ş 'nin ise tahliye limanı acentesi olduğunu, hat taşımacılığı yapan davalı taşıyanın gemiye yüklendiği eşyaları ara limanda Agios Dimitros adlı gemiye aktardığını ve bu gemi ile İzmir'e geldiğini, 31 rulo eşyanın 21 rulosunun sigortalısına deniz suyu ile ıslanma sonucu paslı olarak teslim edildiğini ve hasarın taşıma sırasında meydana geldiğinden sigortalıya 18.05.2015 tarihinde 195.646,96 TL sigorta tazminatı ödediğini, TTK’nın 1472. maddesi gereğince ve TBK’nın madde 183 ve devamı hükümleri gereğince alacağın devri yolu ile halef olduğunu, davalının ödenen tazminattan sorumlu olduğunu ileri sürerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 195.646,96 TL’nin 18.05.2015 tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faiziyle tahsilini talep ve davav etmiş, birleşen davada; müvekkilinin sigortalısının Tokyo'da yerleşik firmadan CFR bazda satın alıp ithal ettiği 22 rulo kalay kaplı metal eşyasını 21.11.2014 tarihli nakliyat emtea sigorta poliçesi ile sigortaladığını, sigorta konusu toplam 22 adet rulo halindeki eşyanın 8 konteyner içerisinde Hakata/Japonya limanında IBN HAZM isimli gemiye, Ambarlı/İstanbul limanına taşınmak üzere yüklendiğini, konişmento kaydına göre davalı United Arab Shipping Company S.A.G'nin taşıyan, Uasac Denizcilik Nak AŞ 'nin ise taşıyıcının genel temsilcisi/acentesi olduğunu, taşıma konusu eşyadan 9
rulo eşyanın sigortalıya deniz suyu ile ıslanma sonucu paslı olarak teslim edildiğini, düzenlenen ekspertiz raporu ile oluşan zararın 110.836,33 TL olduğunun tespit edildiğini, müvekkilinin sigortalısına 08.10.2015 tarihinde 55.000,00 TL sigorta tazminatı ödediğini, müvekkilinin sigortalı haklarına halef olduğunu, davalının ödenen tazminattan sorumlu olduğunu ileri sürerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 55.000,00 TL’nin 08.10.2015 tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle tahsilini talep ve dava etmiştir.
Asıl-birleşen davalı vekili asıl dava bakımından süresinde sunulmayan cevap dilekçesiyle yetki itirazında bulunarak konşimentoda mevcut yetki şartı uyarınca İngiliz Mahkemelerinin yetkili olduğunu, olaya uygulanması gereken hukukun yine aynı ülke hukuku olduğunu, ihbarın süresinde ve usulüne uygun olarak yapılmadığını, konşimentoda yazılı şekliyle eşyanın teslim edildiğini, eşyanın dışındaki ıslaklık dışında içerideki ıslaklığa dair tespit yapılmadığını, pasın neden kaynaklandığının belirlenmediğini, eksptertiz incelemesinin müvekkilinin katılımı olmadan yapıldığından usule aykırı olduğunu, tahliye koşullarının tespit edilmemesi nedeniyle depodaki bekleme süresinde eşyanın hasarlandığını, müvekkilinin sorumluluğunun bulunmadığını ve zarar tespitinin hatalı olduğunu, sınırlı sorumluluk hükümlerinin cari olduğunu savunarak asıl davanın reddini istemiş, birleşen davada süresinde sunulan cevap dilekçesiyle yetki, husumet itirazında bulunarak konşimentodaki yetki şartı uyarınca İngiliz Mahkemeleriyle aynı ülke hukukunun uygulanması gerektiğini, usulüne uygun ihbar yapılmadığını, 4 ay sonra düzenlenen ekspertiz incelemesi ve ihbara dayalı müvekkiline sorumluluk atfedilemeyeceğini, hasarın sigortalı bünyesinde meydana geldiğini, eşyanın tahliyesi sırasında hasar raporunun bulunmadığını savunarak birleşen davanın reddini istemiştir.
İlk derece mahkemesince, iddia, savunma, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre; usulüne uygun yetki şartı olmadığından ve asıl davada da süresinde ileri sürülmediğinden yetki itirazının yerinde olmadığı, her iki taraf bakımından husumet ehliyeti mevcut olup her iki davanın süresinde açıldığı, ekspertiz raporlarında rulolardaki yoğun ıslaklık ve paslanmanın yapılan gümüş nitrat testinde ıslaklığın deniz suyu kaynaklı olduğunun tespit edilip tuzlu su hasarı izinin birçok kısımda görüldüğü, çelişkileri giderme amaçlı alının anılan bilirkişi heyeti raporu uyarınca, dava konusu ruloların içerisine istiflendiği konteynerlerin davalı taşıyan şirket tarafından tedarik edilerek yükleyiciye gönderilmiş olduğu, yapılan gümüş nitrat sonucunun pozitif olduğu ve bu testin pozitif olmasının yükün deniz suyu ile temas ettiğinin göstergesi olduğu, konteynerlerin içerisine deniz suyunun girmesinin ise konteynerlerin yüke elverişsizliğinin göstergesi olduğunu, konteynerlerin elverişsizliklerinin ise davalı taşıyanın TTK'nın 1141 ve 932/3 maddesi uyarınca sorumluluğunu gerektirdiğini, emtianın Japonya'da yükleme sonrasında çekilen fotoğraflarıda pas olmadığının görüldüğü, ekspertiz esnasında ise yoğun ıslaklık ve paslanmanın olduğu, yapılan gümüş nitrat testinde ıslaklığın deniz suyu kaynaklı olduğu ve özellikle paletlerde yoğunlaştığı, kapalı ortam nedeniyle meydana gelen buharlaşma ve sıcaklık değişimleri nedeniyle yoğuşma sonucu rulolarda paslanmanın meydana geldiğinin belirtilip söz konusu değerlendirmelere göre emtianın taşıma sırasında deniz suyuna maruz kalmasından dolayı hasara uğradığını, gönderilen tarafından taşıyana süresi içerisinde ihbar yapılmadığının anlaşılıp taşıyan lehine zararın taşıyanın sorumlu olmadığı bir sebepten ileri geldiği yönünde karine doğmakla birlikte, yükün deniz suyu ile temas neticesinde zarara uğraması karşısında karinenin aksinin ispatlandığı, toplam 250.646,96 TL ödenen hasar tutarının kadri maruf olduğunun belirlendiği, eşyanın yükleten tarafından usulüne uygun olarak taşıyana teslim edildiği ve konteynerlerin gemiye yüklendiği, yükün fabrikadan konteynerlere yüklendiği konteynerlerde ve yükte herhangi bir zararın söz konusu olmadığı, buna ilişkin kaydın da konşimentoda yer almadığı, emtianın gemiye yüklenecek limana kara yolu ile geldiği ve gemiye yüklendiği, sonrasında emtianın alıcısına teslim edilip daha sonraki yapılan gümüş nitrat testlerinde hasarın deniz suyundan kaynaklandığının belirlenip emtialarda tuzlu su hasarı izinin tespit edildiği ve rulolarda yoğun ıslaklık ve paslanmanın olduğunun görüldüğü, ayrıca orijinal mühürlerin açılmasında söz konusu konteynerlerdeki malzemelerin muhafaza kabında ıslaklık ve paslanmanın görüldüğü, malzemelerin transit rejime tabi olduğundan dolayı hasar tespitinin Manisa Gümrük Müdürlüğüne bağlı antrepoda yapılacağının tutanak altına alınıp üretimde kullanılmak üzere alındığında bobinin iç taraflarında hasarın olduğunun belirlendiği, eşyanın taşımada tuzlu suya maruz kaldığının belirlendiği, bu nedenle gizli ayıba ilişkin düzenlemelerden yararlanılamayacağı, zarar verecek başka herhangi bir unsurunun olmadığı, TTK’nın 1141. maddesinde de her türlü navlun sözleşmesinde taşıyanın geminin denize, yola ve yüke elverişli bir halde bulunmasını sağlamak ile yükümlü olduğu belirtilmiş olup konteynerlerin da elverişli olarak temin edilmesi gerektiği, yükleme sonrasında çekilen fotoğraflarda rulolarda pas olmayıp taşıma sonrası rulolarda ıslaklık olup gümüş nitrat testinde de ıslaklığın deniz suyundan kaynaklandığı belirlenmiş olduğundan davalı taşıyanın hakimiyetinde iken emtialardaki hasarın oluştuğu, bu nedenle davalı taşıyanın hasardan sorumlu olduğu ve davacı tarafından sigortalısına ödeme yapılırken söz konusu ödemede zararın artmasına sebebiyet vermesi sebebiyle tamamının ödenmediğinden ödenen bedelin kadri maruf olduğu, taşımanın deniz yolu ile yapılıp bulunduğu yerde deniz suyuna maruz kalmasının söz konusu olamayacağı, zararın taşımada ve taşıyanın hakimiyetinde oluştuğu gerekçesiyle asıl ve birleşen davanın kabulüne, 195.646,00 TL’nin 18.05.2015 tarihinden, 55.000,00 TL’nin 08.10.2015 tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Karara karşı asıl-birleşen davalı vekili tarafından istinaf yoluna başvurulmuştur.
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesince, tüm dosya kapsamına göre; asıl-birleşen davalı vekilinin istinaf başvurusunun, ileri sürülen istinaf nedenleri ilk derece mahkemesinin gerekçeli kararında ayrı ayrı ve detaylı şekilde tartışılıp değerlendirildiği, mahkeme gerekçesi ve tespitinin dosya kapsamına uygun olduğu, ilk derece mahkemesince verilen kararın usul ve esas bakımından kanuna uygun olduğu gerekçesiyle esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı, asıl-birleşen davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
1-) Birleşen dava, davacının sigortacı olarak sigortalısına ödediği tazminatın rucüen tahsili istemine ilişkindir. 6100 sayılı HMK’nın “Temyiz Edilemeyen Kararlar” başlığını taşıyan 362/1-a maddesiyle, Bölge Adliye Mahkemelerince verilen ve miktar veya değeri 40.000,00 TL’yi geçmeyen davalara ilişkin olarak verilen kararlara karşı temyiz kanun yoluna başvurulamayacağı hüküm altına alınmıştır. Bu miktar, karar tarihi olan 09.10.2019 tarihi itibariyle 58.800,00 TL’dir. Bölge Adliye Mahkemesince, esastan reddedilen istinafa konu ilk derece mahkemesinin birleşen davaya ilişkin kararında hükmedilen alacak tutarının 55.000,00 TL olduğu nazara alınarak anılan miktarın yukarıda yazılı madde hükmüne göre temyiz sınırının altında kaldığı anlaşılmaktadır. 6100 sayılı HMK'nın 366. maddesi delaletiyle kıyasen uygulanması gereken aynı Kanunun 346/2. maddesi hükmü uyarınca, kesin olan kararların temyiz istemleri hakkında Bölge Adliye Mahkemesince bir karar verilmesi gerekmekle birlikte, Yargıtay tarafından da bu yolda karar verilebileceğinden, asıl-birleşen davalı vekilinin birleşen davaya ilişkin kesin olan karara yönelik temyiz isteminin reddine karar verilmesi gerekmiştir.
2-) Asıl davaya ilişkin temyiz itirazlarının incelenmesine gelince; yapılan yargılama ve saptanan somut uyuşmazlık bakımından uygulanması gereken hukuk kuralları gözetildiğinde İlk Derece Mahkemesince verilen kararda bir isabetsizlik olmadığının anlaşılmasına göre asıl davaya yönelik istinaf başvurusunun HMK'nın 353/b-1 maddesi uyarınca Bölge Adliye Mahkemesince esastan reddine ilişkin kararın usul ve yasaya uygun olduğu kanısına varıldığından asıl davaya yönelik Bölge Adliye Mahkemesi kararının onanmasına karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle asıl-birleşen davalı vekilinin birleşen davaya yönelik temyiz isteminin miktar yönünden REDDİNE, (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, asıl-birleşen davalı vekilinin asıl davaya yönelik temyiz isteminin reddi ile Bölge Adliye Mahkemesince verilen kararın HMK'nın 370/1. maddesi uyarınca ONANMASINA, 6100 sayılı HMK'nın 372. maddesi uyarınca işlem yapılmak üzere dava dosyasının Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, aşağıda yazılı bakiye 9.084,11 TL temyiz ilam harcının temyiz edenden alınmasına, 22/06/2020 tarihinde kesin olarak oyçokluğuyla karar verildi.
KARŞI OY
Uyuşmazlık, Bölge Adliye Mahkemesince asıl davada davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi, bu kararında temyiz incelemesi sonucunda onanması durumunda gerek Bölge Adliye Mahkemesi ve gerekse Yargıtayca hükmedilecek istinaf red harcı ile temyiz onama harcının maktu mu yoksa nisbi mi olacağına ilişkindir.
492 sayılı Harçlar Yasası'nın 2. maddesinde 'Yargı işlemlerinden bu kanuna bağlı (1) sayılı tarifede yazılı olanların yargı harçlarına tabi olacağı',
(1) sayılı Tarifenin III karar ve ilam harcı başlıklı 1/a madddesinde 'Konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden binde 68.31 oranında nisbi harç alınacağı',
1/e maddesinde de 'yukarıdaki nisbetlerin Bölge Adliye Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Danıştay, ve Yargıtay'ın tasdik veya işin esasını hüküm altına aldığı kararları içinde aynen uygulanacağı' düzenlenmiştir.
Bölge Adliye Mahkemelerinde işin esasını hüküm altına aldığı kararlar, ilk derece mahkemesinin yerine geçerek verdiği ve icrai kabiliyeti söz konusu olan kararlardır. Bu kararlar ise, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak 6100 sayılı HMK 353/1-b-2,3 maddelerine göre davanın kabulü veya reddi yönünde verilen kararlardır. İlk Derece Mahkemesi Kararının İstinaf incelemesi sonucunda doğru bulunarak verilen 'istinaf başvurusunun esastan reddi' kararı davanın esası hakkında verilen ve işin esasına bölge adliye mahkemesince girilip verilmiş ve icra edilecek bir karar değildir. İlk Derece mahkemesi kararı geçerliliğini sürdürmektedir. Bu itibarla konusu belli bir değere ilişkin davada, davalının istinaf başvurusunun reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararı 1 sayılı Tarifenin III-1-a maddesinde ifade edilen 'esas hakkında' karar niteliğinde bulunmadığından Bölge Adliye mahkemesince nisbi değil, maktu karar ve ilam harcının alınması gerekmektedir.
Başvurunun esastan reddinde, aslında davanın esasına girilmemekte, ilk derece mahkemesi kararı doğru bulunduğundan dava hakkında ayrıca karar verilmemektedir. Kanun koyucunun buradaki 'esastan' ifadesini, istinaf başvurusu sırasında dilekçeye, harca, süreye vb. şekli hususlara ilişkin bir eksiklik olmaması, istinaf sebeplerinin incelenerek ilk derece kararında usul veya esas yönünden hukuka aykırılık bulunmamasıdır. (Pekcanıtez-Usul-Medeni Usul Hukukun Sh. 2270 vd)Keza İstinaf başvurusunun reddine ilişkin karar temyiz incelemesi olmadığı için onama kararı niteliğinde de değildir.(Pekcanıtez-Atalay-Özekes Sh. 583, Konuralp, Uluslararası Toplantı Sh. 260, Özekes-100 soruda İstinaf ve Temyiz sh. 99)
1) Sayılı Tarifenin III-1-e maddesi tasdik (onama) edilen kararlar için nisbi karar ve ilam harcı alınacağını düzenlemiş olduğundan Bölge Adliye Mahkemesinin kararı niteliğine göre nisbi karar ve ilam harcına hükmedilmesi mümkün olmayıp bu nedenle de maktu harç alınmalıdır.
Aksi düşüncenin kabulü T.C. Anayasası'nın 73/3 maddesindeki 'Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağına' ilişkin temel hükme de aykırılık teşkil edecektir ki vergi ve harç yükümlülüğü konusunda kıyas veya yorum yoluyla yükümlülük getirilmesi mümkün değildir.
Somut uyuşmazlıkta, nisbi değere tabi bulunan birleşen davada, davanın kabulüne ilişkin ilk derece mahkemesi kararı aleyhinde davalı tarafça istinaf kanun yoluna başvurulmuş olup, Bölge Adliye Mahkemesince davalının istinaf başvurusunun esastan reddine ve nisbi karar ve ilam harcının davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı hükmedilen karar ve ilam harcı yönünden yukarıda açıklanan yasal düzenlemelere aykırılık teşkil etmektedir.
Diğer taraftan davalı, istinaf başvurusunun esasdan reddi kararını temyiz etmiş olup, red kararının temyiz incelemesi sonucunda alınması gereken onama harcı (1) sayılı Tarifenin 2.a maddesi gereğince Bölge Adliye Mahkemesi Kararına, alınan harcın niteliğine göre maktu olmalıdır.
Bu halde, asıl dava yönünden Bölge Adliye Mahkemesi kararındaki nisbi karar ve ilam harcının maktu karar ve ilam harcı olarak düzeltilmesi suretiyle HMK 370/1. maddesi gereğince kararın onanması, Daire onama ilamında da nisbi yerine maktu onama harcına hükmedilmesi gerekirken karar ve ilam harçları konusunda yanılgılı değerlendirme sonucu yazılı şekilde karar verilmesine ilişkin sayın çoğunluk görüşüne katılamıyorum.
