18. Ceza Dairesi 2018/3284 E. , 2018/8247 K.
MAHKEMESİ :Asliye Ceza Mahkemesi
SUÇ : Çevrenin taksirle kirletilmesi
HÜKÜM : Mahkumiyet
KARAR
Yerel Mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle, başvurunun ve kararın niteliği ile suç tarihine göre dosya görüşüldü:
Temyiz isteğinin reddi nedenleri bulunmadığından işin esasına geçildi.
Vicdani kanının oluştuğu duruşma sürecini yansıtan tutanaklar belgeler ve gerekçe içeriğine göre yapılan incelemede;
I- Genel İlkeler:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 56/1. maddesine göre herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında getirilen düzenleme ile de çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek gerek Devlete gerekse vatandaşlara ödev olarak yüklenmiştir. Anayasada yer alan bu ilkeler 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 3/a maddesinde de benzer biçimde düzenlenmiştir. Buna göre; gerçek ya da tüzel kişi olarak herkes, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup, alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlüdür. Bu bağlamda, “kamu sağlığını ve çevreyi koruma” prensibi Türk Ceza Kanunu’nun birinci maddesinde Kanun’un amaçlarından birisi olarak öngörülmüş, ayrıca “sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı” başta bu Kanunun 181 ilâ 184. maddeleri olmak üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda ve diğer bir kısım mevzuatta koruma altına alınmış, çevreyi kirletme eylemi farklı suç ve kabahat türleri ile yaptırıma bağlanmıştır.
Türk Ceza Kanununun 181. maddesinin birinci fıkrasında suç olarak düzenlenen atık veya artıklarla çevrenin kasten kirletilmesi fiili, kanunlarda belirtilen teknik usullere aykırı olarak, çevreye zarar verecek şekilde atık veya artıkların alıcı ortamlar olan toprak, su ve havaya kasten verilmesidir. Buna göre suç, atık veya artıkların teknik usullere aykırı olarak bir defa alıcı ortama verilmesiyle oluşacaktır.
Fıkrada sözü edilen “ilgili kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırılık” hali; 2872 sayılı Çevre Kanunu, 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu, 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu, 3213 sayılı Maden Kanunu gibi kanunların, kapsadıkları alanlarla ilgili olarak “çevreyi kirletmeme” ilkesi gereğince çerçeve olarak benimsedikleri düzenlemelere dayanılarak oluşturulan yönetmeliklerde açıklanan ve somut olayın özelliklerine göre değerlendirilecek olan, arıtma, depolama, imha etme, taşıma, koruma, alıcı ortama verme, uzaklaştırma gibi hususlar bakımından öngörülen yükümlülüklere aykırı davranmayı ifade etmektedir.
“Çevreyi kirletmeme” prensibi ise genel olarak 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “Kirletme Yasağı” kenar başlıklı 8. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; “Her türlü atık ve artığı çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle, kirlenmenin meydana geldiği hallerde ise kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.”
Yine aynı Kanunun “Tanımlar” kenar başlıklı 2. maddesine göre atık, herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü madde, alıcı ortam ise hava, su, toprak ortamları ve bu ortamlarla ilişkili ekosistemlerdir. Mevzuatımızda tanımı bulunmayan “artık” ise; öğretideki düşüncelerden de yararlanılarak, bir maddenin tüketimi, kullanımı ya da harcanmasından sonra artan, geriye kalan kısım olarak tanımlanabilir.
Türk Ceza Kanununun “çevreyi kasten kirletme” suçunu düzenleyen 181/1, “taksirle kirletme” suçunu düzenleyen 182/1 ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 8. maddelerinde suçun unsuru olarak kabul edilen “çevreye zarar verecek şekilde” kavramı ise, “gerçekleşen somut bir zararı” değil, “zarar vermeye elverişliliği, zarar ihtimalini” anlatmaktadır. Madde gerekçesinde de açıklandığı üzere atık veya artığın; kasten su, hava ve toprak şeklinde gruplandırılan alıcı ortama ya da bu ortamlarla ilişkili ekosistemlerden birine verilmesi ile suç oluşacaktır. Çevrenin kasten kirletilmesi, kanunda tehlike suçu olarak düzenlenmiştir. Zararın gerçekleşmesi, bu suçta unsur olmadığı gibi cezalandırma şartı da değildir.
Öte yandan atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı özellik göstermesi hali TCK'nın 181. maddesinin 3. fıkrasında, bunların insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek etkilerinin olması ise aynı maddenin 4. fıkrasında cezanın artırılmasını gerektiren nitelikli haller olarak düzenlenmiştir.
II – Yargılamaya Konu Olayda Uygulanacak Mevzuat ve Düzenleyici İşlemler:
2872 sayılı Kanun’un 20. maddesinin (ı) ve (n) bentlerinde, denizler, içme ve kullanma suları (yapay ya da tabii göller, barajlar, akarsular, yer altı suları vs) ile içme ve kullanma suyu sağlama amacı dışındaki sular şeklinde üç grup su kaynağı belirlenmiş, tanker, gemi ve diğer deniz araçlarının kirletme faaliyetleri ayrıca düzenlenerek, sular her türlü kirlenmeye karşı koruma altına alınmıştır.
Öte yandan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 8, 9, 11, 12, 15 ve 20. maddelerine dayanılarak “Ülkenin yeraltı ve yerüstü su kaynakları potansiyelinin korunması ve en iyi bir biçimde kullanımının sağlanması için, su kirlenmesinin önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek üzere gerekli olan hukuki ve teknik esasları belirleme” amacıyla kabul edilmiştir.
Bu Yönetmeliğin 16 ilâ 21. maddelerinde içme ve kullanma suyu temin edilen yüzeysel sularla ilgili kirletme yasaklarına, 23. maddesinde denizlerle ilgili kirletme yasaklarına yer verilmiş, 25 ilâ 36. maddelerinde ise atıksuların boşaltım ilkeleri açıklanmıştır.
Yine Yönetmeliğin 6. maddesinde alıcı su ortamını kirleten en önemli kaynaklar ve etkenler dokuz bent halinde örnekleme yoluyla sayılmış, sınırlayıcı bir belirleme yapılmamıştır. Buna göre, fekal atıklar, organik atıklar, kimyasal atıklar, aşırı üretim artışına neden olan besin maddelerinin alıcı ortamın dengesini bozacak şekilde aşırı boşaltımı, atık ısı, radyoaktif atıklar, deniz dibinden taranan malzeme, çamur, çöp ve hafriyat artıklarının ve benzeri atıkların boşaltımı, gemilerden kaynaklanan petrol türevli katı ve sıvı atıklar (sintine suyu, kirli balast, slaç, slop, yağ ve benzeri atıklar), Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliğinin eklerinde belirtilen maddeler, örnekleme yoluyla sayılmış kirletici unsurlardır.
Yönetmeliğin “Tanımlar” kenar başlıklı 3. maddesinde alıcı ortam; “Atıksuların deşarj edildiği veya dolaylı olarak karıştığı göl, akarsu, kıyı ve deniz suları ile yeraltı suları gibi yakın veya uzak çevre” şeklinde tüm su kaynaklarını kapsayacak şekilde tanımlanmıştır. Aynı maddede atık; “Her türlü üretim ve tüketim faaliyetleri sonunda, fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özellikleriyle karıştıkları alıcı ortamların doğal bileşim ve özelliklerinin değişmesine yol açarak dolaylı veya doğrudan zararlara yol açabilen ve ortamın kullanım potansiyelini etkileyen katı, sıvı veya gaz halindeki maddelerle atık enerji”, atıksu ise “Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş veya özellikleri kısmen veya tamamen değişmiş sular ile maden ocakları ve cevher hazırlama tesislerinden kaynaklanan sular ve yapılaşmış kaplamalı ve kaplamasız şehir bölgelerinden cadde, otopark ve benzeri alanlardan yağışların yüzey veya yüzeyaltı akışa dönüşmesi sonucunda gelen sular” şeklinde tarif edilmiştir.
Suların korunması ile ilgili esasları düzenleyen Yönetmeliğin 4/j maddesinde belirtilen genel ilke, atıksuların arıtılmadan doğrudan alıcı ortama verilmemesidir. Keza Yönetmeliğin 16/a-b bentlerinde arıtılsa dahi atıksular ile her türlü atık ve artığın içme ve kullanma sularına deşarjına izin verilemeyeceği açıkça belirtilmiştir. 21. maddesinde de, içme ve kullanma suyu temini dışındaki amaçlarla yapılmış göllere, göletlere ve set çekmek suretiyle biriktirilmiş sulara arıtılmamış evsel ve endüstriyel nitelikli atıksuların verilemeyeceği hükme bağlanmıştır. Yine “Alıcı Ortama Doğrudan Boşaltım Esasları” kenar başlıklı 26. maddenin (d) bendinde ise “her türlü katı atık ve artıklarla, arıtma çamurları ve fosseptik çamurlarının alıcı su ortamlarına boşaltılması” yasaklanmıştır.
Burada önemle vurgulanması gereken husus şudur; Yönetmeliğin 21/1. maddesinde sözü edilen içme ve kullanma amacı dışındaki sulara deşarj izni, arıtılmış olma koşuluna bağlanmıştır. Atıksuyun arıtılmış su olduğunu kabul etmek için de, bunların Yönetmeliğin 31. maddesi ile ekinde 16 grup halinde belirlenerek tablolar halinde gösterilen sektör kapsamındaki tesis tipi için kabul edilen limit deşarj değerlerine uygun olması gerekir. Aksi durumda atıksuyun tam olarak arıtıldığından, içme ve kullanma amacı dışındaki sulara deşarj edilme koşulunu sağladığından bahsedilemez.
Özetle; içme ve kullanma sularına arıtılmış olsa dahi her türlü atık ve artığın deşarjı yasaklanmış, içme ve kullanma dışındaki sulara deşarj, arıtılmış olma koşuluna bağlanmış, atıksuyun arıtılmış olma ölçütü de, atıksuyun oluşum kaynağı dikkate alınarak Yönetmeliğin ekindeki sektörlere göre limit değerlerle ifade edilmiştir.
Görüleceği üzere; açıklanan mevzuatla, çevrenin kirletilmesinin önlenmesi amaçlanmış, kişilere, temiz, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı sağlanması hedeflenmiştir.
III - Yargılamaya Konu Olay
Sanığın Çamburnu Beldesi sınırları içerisinde faaliyet gösteren Kutlular TRABRİKAB düzenli çöp depolama sahasının sorumlusu ve şantiye şefi olduğu, suç tarihinde bu çöp depolama sahasının altında faaliyet gösteren ve müştekinin Dekanlığını yaptığı Çamburnu beldesi deniz bilimleri Fakültesinde bulunan Balık yetiştirme havuzundaki balık çeşitlerinden 99 adet Gökkuşağı alabalığı, 55 adet Karadeniz Alabalığı, 51 adet Abant alabalığı, 16 adet dere alabalığı, 7 adet kaynak alabalığı olmak üzere toplam 228 adet markalı damızlık alabalığın şüpheli bir şekilde öldüğü, yapılan ayrıntılı tahkikat sonucunda alabalıkların yetiştiği havuzlara organik atıkların karıştığının tespit edildiği ve Jandarma tarafından hazırlanan inceleme raporları içeriğinden de balık ölümlerine sebep olan organik atıkların sanığın sorumlusu olduğu çöp depolama sahasından sızan atık çöp sularının sebep olduğunun anlaşıldığı, alınan bilirkişi raporları içeriğinden de bu organik kirliliğin suda veya havada kalıcı etki bırakması ihtimalinin bulunduğu, bu suretle sanık hakkında çevrenin taksirle kirletilmesi suçundan dava açıldığı görülmektedir.
Sanık mahkeme aşamasındaki savunmasında; 'Ben üzerime atılı suçlamayı kesinlikle kabul etmiyorum çevrenin taksirle kirletilmesi suçunu işlemedim. Ben Çamburnu beldesinde çöp depolama sahasında yüklenici firma olarak görev yapan şirkette çalışıyorum. Söz konusu şirketin adı .. Temizlik şirketidir. Ancak suç tarihinde orada iş yapan şirketin adı ... İn. Ltd Şti idi. Ben bu şirketin vermiş olduğu talimatlar doğrultusunda hareket ettim. Ben şantiye sorumlusu olarak görev yaptım.' şeklinde beyanda bulunmuştur.
Rize Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyelerinin hazırlamış oldukları 15/04/2010 tarihli raporunda özetle; İlgili olayda pestisit veya tarım ilacı gibi toksik maddelerin rolunun söz konusu olmadığı, analizlerde hiçbirinin tepit edilmedeği, tespit edilen metal seviyelerinin hiçbirinin alabalıkları öldürecek seviyeye ulaşmadığı, analiz sonuçları metallerin oksik seviyisinin altında olup vuku bulan olayda endüstriyel bir kirlilik etkeninin olamayacağı, analiz sonuçlarında pH değerleri incelendiğinde sucul ekosistem sağlığı etkilemeyecek sınırlar içersinde olduğu, ph açısından olumsuz bir durumun söz konusu olmadığı, ancak balıkların bulunduğu havuzların içinde yüksek miktarda organit kirtletici madde bulunduğu, KOİ değeri kirliliğin göstergesi olup her türle kirtleticinin bu değeri yükselttiği ve balıkların ölmesine neden olabileceği, dolayısıyla balık ölümlerinin organik kökenli bir kirletici sebebiyle olabileceği, Çökertme havuzundan alınan numune, vadi içindeki borulara suyun giriş noktasında bulunan havuzlardan alınan numune, çöp sahasında bulunan dengeleme havuzundan alınan numune, balıkların bulunduğu havuzlardan alınan numune isimleriyle örneklenen su numunelerinin ahaliz sonuçları incelendiğinde en yüksek seviyede çöp sahasında buunen dengeleme havuzundan alınan numunede 5387 mg/L ölçüldüğü, daha sonra vadi içindeki borulara suyun giriş noktasında bulunan alınan numunede düşmekte 63,1 ve daha sonrada fakülte tesisinin girişindeki çökertme havuzunda ise 34,7 mg/L ye düştüğünü, ancak balıkların bulunduğu havuzda ise 120 mg/Ly yükseldiği, tesisi besleyen su sağlama sistemiyle organik kirliliğin çöp sahasindan sızan veya bırakılan atıksu veya maddelirin sızıntı sularından kaynaklanabileceğini rapor edilmiştir.
Rize Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyelerinin hazırlamış oldukları 25/05/2010 tarihli raporunda özetle; çöp sularının etkisinin içerdiği maddelerin etkisi altında olduğunu, genellikle evsel atıklardan oluşan çöplerin sularının yüksek düzeyde azotlu madde içerdiğini ve bu durumun canlıların ölümlerinde öncelikle sorumlu olduğunu, bu olayda KOI değerinin yüksek çıkmasının azotlu madde miktarının fazlalığının bir işareti olduğunu, özellikle Nitrit, Amonyak ve Nitrat toksik azotlu bileşikler olduğunu, amonyağın sözü edilen bu maddelerin en toksik olanı olup, organik kirliliğin söz konusu olduğu durumlarda arttığını ve öldürücü olduğunu, dolayısıyla çöp sızıntı sularının kaynaklı bir organik kirliliğin sonucu olarak arttığını ve bu atığın sular, suda sızıntı devam ettiği sürece kalıcı bir etki, üreme yeteneğini köreltici ve bitkilerin ve hayvanların özelliklerini değiştirici etki yaptığı belirtilmiştir.
Rize Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyeleri hazırlamış oldukları 21/11/2011 tarihli raporunda özetle; dava konusu olayda tespit edilen durum ve su analizlerinin değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkan olayın TCK 182/2. maddesine göre fakülteye ait araştırma tesisine su sağlayan dere sularına karışan atık suların; insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olduğu ifade edilmiştir.
Jandarma tarafından düzenlenen 19.04.2010 tarihli araştırma tutanağında, çöktürme havuzunun üst kısmında bulunan çöp arıtma tesislerinin depolama yaptığı havuzda sıvı atıkların havuzun üst kısmına kadar taşması ve yükselme olaylarının fazla olduğu, bahse konu havuzda meydana gelen sıvı atık yükselme olaylarının vidanjör yardımı ile başka bir bölgeye taşınarak önlenmeye çalışıldığı tespit edilmiştir.
Tüm dosya kapsamına göre, yargılamaya konu atıkların doğrudan alıcı ortam olan suya verilmesi nedeniyle, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 8, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin 4/j, 16/a-b maddelerine aykırı davranılarak çevrenin kirletildiği sonucuna varılmıştır.
IV – Sonuç ve Karar
Sanığa yükletilen çevrenin taksirle kirletilmesi eylemiyle ulaşılan çözümü haklı kılıcı zorunlu öğelerinin ve bu eylemin sanık tarafından işlendiğinin Kanuna uygun olarak yürütülen duruşma sonucu saptandığı, bütün kanıtlarla aşamalarda ileri sürülen iddia ve savunmaların temyiz denetimini sağlayacak biçimde ve eksiksiz sergilendiği, özleri değiştirilmeksizin tartışıldığı, vicdani kanının kesin, tutarlı ve çelişmeyen verilere dayandırıldığı,
Eylemin doğru olarak nitelendirildiği ve Kanunda öngörülen suç tipine uyduğu,
Cezanın kanuni bağlamda uygulandığı,
Anlaşıldığından, sanık ... Aşçı müdafiinin ileri sürdüğü nedenler yerinde görülmemiş olmakla, tebliğnameye uygun olarak, TEMYİZ DAVASININ ESASTAN REDDİYLE HÜKMÜN ONANMASINA, 28.05.2018 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.
